Category Archives: Aniztasuna
“Front of the class”, inklusioaren ikasgai magistrala
Front of the class (2008) Brad Cohenen bizitzan oinarritutako filma da, benetan hunkigarria eta erabat aberasgarria. Laburpena ikusita bakarrik, hezkuntza eta inklusiari buruzko ikasgai magistrala jasotzeko aukera paregabea dugu. Hala ere, pelikula osoa ikustera gonbidatzen zaituztet!
Hemen pelikula osoa ingelesez, gaztelaniazko azpitituluak jarrita
Eskola inklusiboaren didaktika
Eskola inklusiboari buruz hitz egiterakoan, integrazio hitza ahaztu behar dugu, errespetua, parte-hartzea eta elkarbizitzari lekua utziz. Hezkuntza Berezia eta integrazio gure egunerokotasuneko hiztegiaren parte izaten jarraitzen duten bitartean ezin dugu benetako eskola inklusiboaz hitz egin, hauek segregazioaren ezaugarriak baitira.
Gaur egungo mundua, gizartea eta eskola bera eskola inklusiboaren teoria praktikara eramateko oztopo bihurtu dira. Eskolari dagokionez, hezkuntza sistema, curriculuma, eskolaren antolakuntza, irakaslegoaren pentsamendua, ebaluazioak eta bestelako ekintzak aldatu behar dira. Eskola inklusiboaren arazoa, gaur egungo eskola da.
Hiru dira gure eskola publikoak eskola publiko inklusiboa bilakatzeko gainditu behar dituen oztopo nagusiak:
– Oztopo politikoa
– Oztopo kulturala
– Oztopo didaktikoa
Politikari dagokionez, hezkuntza legeen arteko kontraesanak ugariak dira. Hezkuntza berezia, curriculumaren moldaketa bereziak eta laguntza gelak guztiontzako hezkuntzaren inguruko diskurtsoarekin batera aipatzen dira. Legeak koherenteak izan behar dira kalitatezko hezkuntza eraikitzeko eta hezkuntza inklusiboan murgildu ahal izateko.
Bestetik, kultura. Betidanik, inteligentzia maila erabili da umeen sailkapena egiteko, batzuk beste batzuek gainetik jarriz. Honen arabera, ume batek ikasteko zailtasunak dituela ezartzen da, eta kasu gehienetan, talde eta gela arruntetik bereizten da. Ikasteko gai ez diren umeak daudela pentsatzen jarraitzen dugun bitartean, eta hezkuntza berezi, integrazioa eta curriculumaren moldaketei buruz hitz egiten jarraitzen dugun bitartean, segregazioa onartutako praktika izaten jarraituko du.
Eta azkenik, gure gaiari helduta, oztopo didaktikoak, hau da, eskola eta gela mailan, irakasle modura, gainditu behar ditugun mugak edo beste era batera esanda, aldatu behar ditugun ezaugarri edota ekintzak:
- Lan egiteko modua: Lehiakortasuna alde batera utzi guztien arteko lan kooperatibo eta bateratua bultzatzeko. Umeek bere ikaskide guztiek, era ezberdinean izan arren, ikasteko gaitasuna dutela ulertu behar dute, eta horretan lagundu. Gelan, eta eskolan, elkarbizitza eta elkar ikasketan oinarritutako komunitatea sortu behar da. Haurrak komunikatzeko (hitz egin eta entzun) beharra asetu behar dute, kalitatezko heziketa lortze bidera.
- Lan estrategiak: Ikasgai eta eduki zehatzetan oinarritutako curriculuma ahaztu eta arazo zein proiektuetan oinarritutako curriculuma eraiki. Umeen aurrezagutzak zein interesak kontuan hartuta, elkarlanean ikasten ikastea bultzatu behar dugu, harremanak sendotuz, ikerketa tresna nagusian bihurtuz, bestearen interes, idei zein ekintza errespetatuz eta nola ez, guztion garapen integrala maila berean bermatuz.
- Antolaketa: Espazio eta denboraren antolaketa ekintzaren arabera antolatu behar da, eta ez aldez aurretik ezarritako irizpide edota helburu batzuen arabera. Taldekatzeak heterogeneoak izan behar dira, ikaskuntza interaktibo eta elkar laguntzaren bidez ikasteko aukera eskainiz. Eta azkenik, hausnarketa eta adostasuna bideratzea ezinbestekoa da.
- Irakaslearen ikuspegi eta formakuntza: Eskola inklusiboaren arrakasta irakasleak aniztasunaren aurrean erantzuteko duen gaitasunean oinarritzen da. Giro atseginak sortzeko gauza izan behar da, haurren interesetan oinarrituz ikasteko motibazioa lortuz.
- Familiaren parte hartzea: Balioen transmisioa ez da irakaslearen egitekoa soilik, familiarena zein bestelako hezkuntza agenteena ere bada. Aniztasuna onartu eta aniztasunean bizi behar dugu, guztion arteko elkarlana bermatuz. Familiaren parte hartzea eskolan garrantzi handikoa da guztion arteko eta guztiontzat eraikitako eskola izateko.
Eskola inklusiboa lortzeko horretan sinetsi behar dugu, guztiok, eta lana batera egin. Konpromisoa hartu, eta gure eguneroko ekintzak pixkanaka aldatu. Aniztasuna ez da eskolara moldatu behar, eskola aniztasunari erantzuten jakin behar dio, guztioi lekua eskainiz. Guztiontzako kalitatezko hezkuntza publikoa posiblea da, eta guztion lanari esker gizarte osoaren zein banakakoen bizitza normalizaziorantz bideratuko dugu.
Elling – Petter Næss (2001)
Pelikula honek gure errealitatearen inguruan pentsatu eta hausnartzeko aukera paregabea eskaintzen digu. Gainera oso atsegina eta hunkigarria da. Beraz, erabat gomendagarria.
Gure artean, norberak bere berezitasunaren jabe izanik, guztiok gara berdinak, guztiok gara ezberdinak. Batzuetan, berezitasun hori, nahastetzat jotzen da, edo Ellingen hitzek azaltzen duten bezala, nahasketa etapan dauden pertsonak direla ulertzen da.
“Algunos se hacen los locos, pero usted esta loco de verdad”
Ellingen kasuan, gehiegizko babesa jaso duen ume bat izan zen. Ondorioz, gaur egun, leku guztietara berarekin doazen bi lagun ditu: bertigoa eta antsietatea. Hori dela eta, kalera irtetzeko laguntza behar du eta taberna bateko mahaitik komunera joateko aldiz, munduko ausardi guztia.
Istorioaren hasieran, bere muga (bertigoa eta antsietatea) dela eta, Elling zentro psikiatriko batean ingresatua dela ikusten dugu. Baina, gerora, bere gelakidearekin batera, modu autonomoan bizitzeko aukera du. Autonomiaren bidez Elling-i bere muga gainditzeko aukera eskaintzen diote, autonomia esperimentatzerakoan beldurrak eta oztopoak gainditzen aukerak sortzen baitira.
“Me siento seguro a su lado a pesar de que es la persona mas simple del planeta”
Batak besteari laguntza eskaintzen dio, segurtasuna, eta harremanen bidez euren nortasuna eta egunerokotasuna nola eraiki ikasten dute. Azkenik, euren arteko oreka aprobetxatuz, gizartean txeratzeko gaitasuna lortzen dute. Gainera, guzti honi esker, bakoitzak bere oreka pertsonala aurkitzen du, norberaren funtzioaren bilaketan arrakasta lortuz eta gustuko dutena landuz. Bestela esanda, mugak izan arren, gizarteko beste edozein banakako bezala, helburuak dituzte eta, aukera eskaintzen dietenean, helburu horiek lortzea euren motibazioa nagusia bilakatzen da.
Berezia ez da txarraren sinonimoa. Kasu batzuetan laguntza beharrezkoa izan arren, ez dugu inoiz ahaztu behar aurrera egiteko guztiok ekintza txikiak zein aukera berdinak behar-beharrezkoak ditugula. Behar bat erantzun eta gero egoera normalizaziorantz bideratu behar da. Aurrera egiteko jarrerak benetan aurrera egiteko aprobetxatu behar dira. Bizitza eraikitzeko norberaren nortasuna, izaera eta autonomia lantzeko aukeren eskaintza ezinbestekoa da.
Horregatik, pertsona batek, momentu jakin batean, laguntza bereziaren beharra izan arren, ez da pertsona hori betirako etiketatu eta gizartetik banatu. Garapena jarraitu eta garapenari jarraipena ematea ezinbestekoa da. Autonomia lagunen, harremanen, beldurren, egunerokotasuneko ikasketa berrien eta bizitza errealeko esperientzien bidez eskuratzen da. Garatzeko normalizazioa behar da.
“¡LO CONSEGUÍ!
Ezin da inoiz aurrean dugun pertsonaren gaitasuna zalantzan jarri hori lortzeko aukera eskaini gabe. Gure aurrean dugun pertsona arraro edo bitxia bezala etiketatu aurretik, guztiok ezberdinak eta, aldi berean, berdinak berdinak garela gogoratu behar dugu. Guztiok gure beldurrak gainditzeko aukerak eta autonomia behar dugu. Guztiok gara Elling.
Beharrak erantzun behar ditugu
Johan van der Keuken-en “El chico ciego” (1960 – 1968) dokumentala ikusi ondoren behar anitzetan pentsatzen hasi naiz, eta hauei erantzuteko ditugun baliabideak eta aukerak.
Pertsona itsuen kasuan, gizartean bizitzeko zailtasun bat dutela pentsatzeko ohitura dugu. Baina oso erratuta gaude. Gure gizartea da muga bat duena, guztiontzako aukera berdinak eskaintzeko gai ez delako.
Eskolaren kasuan, gauza bera. Ume itsu batek gela arrunt batean egoteko gaitasuna du, baina agian, gela horretako irakaslearen formakuntza edota eskolaren baliabide falta dela eta, gaitasuna zailtasun bihurtzen da. Premia berezia dituena eskola da, eta ez ikaslea.
Ume itsu batek, besteek bezala, bere gaitasunak lantzeko eta aurrera egiteko gogo handia du. Hezkuntza integrala behar du, jolastu, harremanak izan, esperimentatu, sentitu, lan egin eta bizitzari motibaturik aurre egiten ikasi..
Hezkuntzak, zein gizarteak, guztion beharrei erantzun behar die. Pedagogia sistemikoari eta eskola inklusiboari esker, guztion ikuspegia zabaldu, beharrei erantzuna eman eta guztiok eskolaren partaide sentiaraztea lortu behar dugu. Horretarako ikuspegi, material edo bestelako aldaketak egitea beharrezko den arren, lehendabiziko urratsa “itsu gaixo”-aren paradigma alde batera uztea da, lana ekinez eta beharrak oztopo bezala definitu gabe.
Gainera, baten beharra erantzutean, beharraren inguruan dauden guztiak aberastuko dira, esan bezala, beharra gizartearena baita. Guztiok elkarrekin hezteko eta ikasteko aukera dugu eta guztiekin lan egiteko gai izan behar gara. Guztion lanari esker beharra normalizatu behar da. Erantzun eta aberastu!
Etiketak, ohitura diskriminatzaile zabaldua
Ezezagutzaren aurrean etiketak jartzeko dugun ohitura nabarmena da. Beti gaude aurrean dugun pertsonari, begi bistaz, etiketatzeko prest, eta kasu gehienetan, nahi gabe egiten dugun ekintza da, baina, sahiestu beharrekoa.
Etiketek pertsona horrekiko dugun ikuspegi, harreman eta iguripenetan dute eragina, eta irakaslearen kasuan, ikasle horrekiko jarrera, ikasketa prozesua eta ebaluazioan. Azken finean, etiketen ondorioz, pertsona horri eskainiko dizkiogun aukera kopurua mugatua izaten ohi da.
Etiketen abiapuntuak anitzak eta ugariak dira, hala nola, itxura fisikoa, garapen-zailtasunak, hezkuntza premia bereziak, janzteko era, jatorrizko herrialdea, … eta esan bezala, ohartu gabe egiten dugun arren, gure egunerokotasuneko parte da aurrean dugun pertsona, gure pentsamenduaren arabera, modu guztiz subjektibo baten bidez, sailkatzea.
Etiketen errealitatea eta hauek sortzen duten sentimendu eta egoeraz kontziente izateko, dinamika bat proposatu digute. Bertan, irakaslearen arabera zerbait txarto edo itsusia egiten genuen bakoitzean, gaztelaniazko deficiente hitzaren D letraz literalki etiketatuak izan gara. Batzuetan banakako eta bestetan taldeko etiketajea egin da, baina beti, irakaslearen aurreiritzi, ideia, eta pentsamenduan soilik oinarrituz.
Esperientzia aberatsa izan da, talde lana bultzatzeko eta hausnarketa sakona bideratzeko aukera paregabea. Momentu batean, bakarra izan da etiketatua bakarra eta orduan, guztiok, nahi gabe, pertsona hori begiratu dugu, bere esanetan, egoera oso desatsegin bat sortuz. Etiketatua taldea izan denean berriz, nahiz eta gustuko ez izan, barre egin dugu, dibertigarria izan delako eta taldeka bada etiketaren pisua txikiagoa delako.
Gizartearekin elkarbizitzako, gure aurreiritziak eta etiketak kaxoi batean utzi beharko genituzke. Aurrean duguna kaxa hutsa dela ideia ahaztu behar dugu. Guztiok ezberdinak garela argi izan behar dugu, eta bestearen berezitasuna onartu eta errespetatu behar dugu gurea onartu eta errespetatua izateko. Ez ditugu baten edo bestearen gaitasunak zalantzan jarri behar, guztioi eskaini behar diogu aukera, eta egindakoa ezin dugu inoiz gure irizpide pertsonalen arabera ebaluatu.
Etiketen inguruko hausnarketa pertsonala da, eta hauek pixkanaka ezabatzeko talde lana burutu behar den arren, benetako lana, eta ez lan erraza, bakoitzaren eskuetan dago. Beraz, ondo pentsatu, zure berezitasuna bestearena baino hobeagoa da aurrean duzu pertsona, begi bistaz, nolakoa den aukeratzeko eskubidea izateko? Inoiz!
* Hona hemen gaiarekin lotutako bideo bi, ikusi, eta bakoitzak egunerokotasunean duen jarrerari eta egiten duen etiketajeari buruz hausnarketa txikia egitera gonbidatzen zaituztet:
Aniztasuna: kontzeptua eta eremuak
Sarrera gutxi idatzi ditut, baina, dagoeneko, askotan erabili izan dut “aniztasuna” hitza. Aurrerantzean ere, hainbat alditan erabiliko dudalakoan nago, eta horregatik, aurrera jarraitu baino lehen, kontzeptu honen inguruko definizioa eta esanahia hezkuntzan aipatzea ezinbestekoa dela pentsatu dut.
Aniztasunak, hezkuntza arloan, ikasleen arteko ezberdintasunei egiten dio erreferentzia. Guztiok gara ezberdinak eta gure eskolak aintzat hartzen ditu ezberdintasun horiek, bereizkerian bihurtu beharrean, norberaren gaitasun pertsonalak garatzeko aukera emanez.
Aniztasuna hainbat eremutan ematen da. Eskolan, lau eremu handitan agertzen da, elkarren arteko harremana sendoa izanik:
- Genero-aniztasuna
- Gizarte eta ekonomia-aniztasuna
- Kultura-aniztasuna (hizkuntza)
- Gaitasun pertsonalen-aniztasuna
Ikasleen aniztasuna gaur egungo ikastetxeetako errealitate bat da, eta ikasleak anitzak direla onartzeak garrantzitsua da. Honen ondorio nagusiena irakas-ikaskuntza egokitua eskaini beharra da, erantzun pertsonalizatu eta inklusiboaren bidez eta normalizazio irizpideen arabera. Hezkuntza sistema malgua izan behar da, eta benetako kalitatezko hezkuntza bermatu ahal izateko ikasle bakoitzaren gaitasun, behar, interes eta heltze erritmoen banakako ezberdintasunetara egokitu eta inklusioa era eraginkorrean lantzeko aukera izatea ezinbestekoa da.
Hau guztiak talde-lan handia eskatzen du baina, aniztasuna eskolan aberasgarria da, pertsona, talde zein gizartearentzako. Guztiok gara ezberdinak eta gure ezberdintasunak ezagutu eta errespetatuz eraiki behar dugu gure gizartea.
Eskola Inklusiboa eta curriculumaren ikuspegiak
Inklusioak honakoa adierazten du:
– Aniztasuna baliotzat hartzea
– Edozein bereizketa edota jardun diskriminatzaile baztertu
– Ikaste prozesuan testuinguru eta pertsona guztiak bildu
– Curriculum planifikazioa ikasleen onuran oinarritzea, guztion parte hartzea bultzatuz
– Aniztasun metodologikoa lehenetsi
Inklusioa eskolara eramatean hainbat ikuspegikin topatuko gara, besteak beste, banakakoan oinarritutako ikuspegia eta curriculumean oinarritutako ikuspegia eta bien arteko ezberdintasun nagusia testuinguruen kudeaketan datza.
Banakakoan oinarritutako ikuspegian ikasleek “arrunta” edo “berezia” bezala etiketatuak dira, bere zailtasunen arabera curriculuma testuingurura moldatu beharrean zailtasunak bideratzeko prozedura eta ebaluazio ezberdinak erabiliz. Curriculumean oinarritutako ikuspegian berriz, ikasle guztiak ezberdinak direla ulertzen da eta hezkuntza prozedura eta ebaluazioak testuinguru osoaren arabera planifikatzen dira, bakoitzaren zailtasunak aintzat hartuz baina inor baztertu gabe, guztiontzat eraginkor eta onuragarria izanik.
Curriculumean oinarritutako ikuspegia da ikasleak dituen ikasteko zailtasunak gainditu eta irakaskuntza prozesua hobetzeko aukera ematen duen ikuspuntu bakarra, guztiontzat eskola eraginkorrago eta hobeagoa lortzeko bidea zabalduz edota, bestela esanda, benetako eskola inklusiboa sortuz.
Asko dira jarraitu beharreko urratsak, bidean aurkitzen diren eraginak, askotan ohartzen ez bagara ere, ugariak eta lortu nahi diren helburuak ez oso errazak baitira. Baina hurrengo sarreren bidez, aztertuko ditugu eskola inklusiboaren oinarriak eta, nola ez, hausnartuko dugu gure gizarte eta eskolako aniztasunaren trataerari buruz.
Bidea luzea den arren, guztion artean egiten badugu, bide polita eta emaitza ezin hobea lortu dezakegulako.
Eskola Berriaren Oinarriak 
Curriculumean oinarritutako ikuspegian Ikas-estrategiak honakoak izan daitezke:
Estrategia zuzenak:
Zeharbidezko estrategiak: