Blogaren artxiboa
Aniztasunari erantzun
Asko dira eskola inklusiboaren ezaugarriak eta ondorioz, asko dira gertatu beharreko aldaketak. Aldaketa prozesu guztiek luzeak eta zailak izaten ohi dira, eta hau ez da salbuespena. Aniztasunaren trataerak ikuspegi inklusiboa Ikastetxeko Hezkuntza Proiektua (IHP) eta Ikastetxeko Curriculum Proiektuaren (ICP) elaborapenetik hasi eta geletako lana zehaztu eta garatzen den momenturaino zehar kontuan izan eta mantentzea eskatzen du.
Aldaketa prozesu honetan antolaketa atal berezi bat betetzen du. Aniztasunak aniztasuna eskatzen du, hau da, irakasle guztiengana errazago heltzeko antolaketa malgua eta estrategia pedagogiko anitzak, talde kooperatiboa erraztuz. Gelan ere, txoko, baliabide eta pertsonen taldekatze edo antolaketa garrantzi handikoa da. Antolaketa gure beharra erantzun behar dut, bestearekin egon, ikasi, bizi eta pentsatzen laguntzen dutelarik. Honen adibidetzat Antzuola Herri Eskolako eredua aipatu dezakegu. (Ikus Antzuolako Herri Eskola, HikHasi-Antzuolako Proiektuak eta HikHasi-Antzuolako psikomotrizitatea).
Ikasgela inklusiboak behar ditugu, non testuinguruan kokatuz, talde batean erritmo ezberdinak egotea onartzen den eta guztien garapen integrala eta orekatua ziurtatzen den. Proiektuak, txokoak, tailerrak edo bestelako talde mailako estrategia metodologiko ezberdinak erabiltzeko aukera dugu, baina, hauek burutzeko behar dugun espazio eta denboran antolatzeko guztien behar indibidualak zein taldearen ezaugarriak kontuan izango dira.
Garrantzi handikoa da baita, lan burokratiko eta administratiboa izan arren, kurtso amaieran proposatutako antolaketa, metodologia, estrategia, ekintza, etab.-en onurak eta zailtasunak aztertzea eta hauek urteko planaren memorian jasotzea aldaketa prozesuaren oinarriak eraikiz.
Aniztasunaren trataerari dagokionez, eta barne hausnarketa azaleratuz, nire ikuspegia inklusiboa da, nire aldaketarako jarrera ona, baina nire kezka handia. Etorkizunean, eskolara joatean, ikuspegi selektibo eta metodologia tradizionala dituzten irakasleekin batera lan egin behar badut, zer egin dezaket eskola inklusiboaren beharra aldarrikatu eta hau lortzearen alde egiteko? Pertsona bakar batek, eta egun batetik bestera, ezin du hezkuntza sistema oso bat aldatu. Hala ere, etzipena ez da bide eta argi izan behar dugu norberak duen lan egiteko modua, norberaren gelan fitxa bat ariketa inklusibo bategatik aldatzea bezalako ekintza txikiek aniztasun aberasgarriaren bidea eraikitzen dutela.
Horregatik, aldaketa handiak ez badira ere, zuen ikuspegia zabaldu, zuen jarrera eredutzat erabili eta inklusioari etzi gabe ekin. Eduardo Galeanok esan zuen bezala, “Jende txiki askok, leku txiki askotan, gauza txiki eginez, mundua alda dezakete”
Beharrak erantzun behar ditugu
Johan van der Keuken-en “El chico ciego” (1960 – 1968) dokumentala ikusi ondoren behar anitzetan pentsatzen hasi naiz, eta hauei erantzuteko ditugun baliabideak eta aukerak.
Pertsona itsuen kasuan, gizartean bizitzeko zailtasun bat dutela pentsatzeko ohitura dugu. Baina oso erratuta gaude. Gure gizartea da muga bat duena, guztiontzako aukera berdinak eskaintzeko gai ez delako.
Eskolaren kasuan, gauza bera. Ume itsu batek gela arrunt batean egoteko gaitasuna du, baina agian, gela horretako irakaslearen formakuntza edota eskolaren baliabide falta dela eta, gaitasuna zailtasun bihurtzen da. Premia berezia dituena eskola da, eta ez ikaslea.
Ume itsu batek, besteek bezala, bere gaitasunak lantzeko eta aurrera egiteko gogo handia du. Hezkuntza integrala behar du, jolastu, harremanak izan, esperimentatu, sentitu, lan egin eta bizitzari motibaturik aurre egiten ikasi..
Hezkuntzak, zein gizarteak, guztion beharrei erantzun behar die. Pedagogia sistemikoari eta eskola inklusiboari esker, guztion ikuspegia zabaldu, beharrei erantzuna eman eta guztiok eskolaren partaide sentiaraztea lortu behar dugu. Horretarako ikuspegi, material edo bestelako aldaketak egitea beharrezko den arren, lehendabiziko urratsa “itsu gaixo”-aren paradigma alde batera uztea da, lana ekinez eta beharrak oztopo bezala definitu gabe.
Gainera, baten beharra erantzutean, beharraren inguruan dauden guztiak aberastuko dira, esan bezala, beharra gizartearena baita. Guztiok elkarrekin hezteko eta ikasteko aukera dugu eta guztiekin lan egiteko gai izan behar gara. Guztion lanari esker beharra normalizatu behar da. Erantzun eta aberastu!
Proposamen iklusiboa ikasle gaixoentzat
Asteartean, bidean elurrari aurre egin eta gero, Pepe Motosoren hitzaldia entzuteko aukera izan genuen. Askotan, eskolako aniztasuna eta inklusio irizpideak jorratzen ditugunean, ikasle multzo bat ahazten dugu, eta hauetaz hitz egin zuen Motosok: ikasle gaixoak. Benetan interesagarria.
Pepe Motosok, ume gaixoen hezkuntzaz arduratzen den zentroan egiten du lan. Euren helburua, haur eta gazte gaixoen hezkuntza inklusioa lortzea da. Lana, hiru arlotan banatzen dute:
1- Ospitaleko eremua
2- Etxeko eremua
3- Hezkuntza-terapiako eremua
Kontuan izan behar da, gaixotasuna hainbat alderdi dakarrela, eta hauetako askok, ume edo gazte baten kasuan, hezkuntzarekin lotura dute:
– Bakartzea
– Erreferentziazko komunitatean bizitza aurrera egiten du
– Identitate arazoak: gaixotasunaren ondorioz ezberdinak sentitzen gara, arazo emozionalak izan ditzakegu eta horrek nortasunaren eraikuntzan eragina du
– Arazo ekonomikoak
– Atzerapena eskolan: gehienetan garrantzi gutxienekoa dela pentsatzen ohi da, baina, gaixoaren normalizazio eta etorkizunerako ezinbestekoa da
Haur eta gazte gaixoen artean bi sailkapen egiten dira:
– Gaixotasun fisikoak
– Gaixotasun psikologikoak
Lehenengoan, emozionalki oso gogorrak izaten direla azpimarratu zuen. Eta zaila izan arren, aurrera egin behar da, egunerokotasunarekin jarraitu behar da eta egoera gaixoaren normalizaziorantz bideratu behar da.
Bigarrenenean aldiz, bi gaixotasun nagusi aipatu zituen: fobia eskolarrak eta ez erregulatutako jarrerak. Fobien kasuan, pausoz pauso eta poliki egitea garrantzi handikoa da eta, horrela egiten bada, gehienak arrakasta kasuak izaten ohi direla komentatu zigun. Jarrera ezegokien kasuan berriz, geldiune luzeagoa egin zuen, kasu larri eta zailagoak izaten baitira.
Jarrera ezegokiak arazo sozialtzat ulertu beharko genuke. Gaixoa subjektu kanporatzailea da eta gertuko giro sozialaren aldaketa dakar. Profesionalak arazoaz duen ikuspegia garrantzi handikoa da. Ikasleak ulertzen dugula sentitu behar du, eta zaintzeko prest gaudela. Pentsamenduaren aldaketan lan egin behar da, zigorrak ez digu gure helburua lortzen lagunduko. Elkarbizitza lortu behar da, eta posiblea ez denean, kaltearen maila ahalik eta gehien gutxitzea.
Profesional bezala kasu guztiei aurre egiteko gai izan behar gara, baina beti elkarlanean aritzeko prest egonda. Bakarrik ezin dugu ezer konpondu.
Ikasle gaixoekin aurrera jarraitzeko, modelo terapeutiko bat proposatzen dute. Honek elkarreragin testuinguruetan oinarritzen da, hauen funtzionamendu egokiak ikasleari osasunean hazteko aukera emango baitio.
Ikaslearen inguruko testuinguruak aztertu eta gero hauek landu behar dira, hau da, positiboak izatera bideratu behar dira. Elkarrizketaren eta entzuketaren bidez, elkarreragileen arteko harremanak onak ezartzea lortu behar da, hori baita hezkuntzaren helburua. Onartu,konfiantza eman eta elkar-ulertzea.
Elkarreragin eraginkor eta osasuntsuena gertukoarena da, eta ez profesionalarena.
Esan bezala, oso hitzaldi baliagarria izan zen, beste errealitate hori beti kontuan izateko. Aurrerantzean, eskola inklusiboaz hitz egiten dugunean, ikasle gaixoen multzoa kontuan hartu beharko dugu beti. Klasean, zein irakurgaietan, inklusio gaia aipatzen denean, bestelako premiak eta egoerak dira nagusi, gaixotasunak alde batera utziz. Gure inguruko eta etorkizunaren errealitate bat den heinean, gehiago landu beharko genukeen gaia dela pentsatzen dut. Kasu horien ezaugarri eta esku-hartze profesionalaren berri izatea ezinbestekoa da.
Otsailak 18, Aperger sindromearen Nazioarteko Eguna
Asperger sindromea autismo-mota bat bezala ulertzen da eta hiru zailtasun nagusiengatik nabarmentzen da:
– Gizarte-elkarreraginean aritzeko arazoak, harremanak sendotzeko zailtasunak
– Komunikazio gaitasun eza (baina hizkuntzaren garapenean arazorik ez)
– Pentsamendu-maila malgua: irudimen pobrea, interesak oso biziak edo mugatuak, ohiturekiko atxikipen handia, errepikapenak gustuko….
Hala ere, Asperger sindormea duten pertsonen garapen kognitiboa normala da, eta kasu askotan, oso ona. Ariketa, azalpen eta estrategia egokien bidez segurtasuna lortzen dute eta konfidantza horri esker euren harremanetarako gaitasunak hobera egiten ohi du.
Zailtasun txikiak izan arren, beti gogoan izan behar dugu, Asperger sindormea duten pertsonek ere gainointzekoen eskubide berdinak dituztela, eta ondorioz, gure errespetua, entzuketa eta laguntza osoa eskaini behar diegu.
Gaur, otsailak 18, Asperger sindromearen Nazioarteko Eguna da. Komunikabideetan honen berri emango dute baina garrantzitsuena sindormeari buruzko informazio baliagarria zabaltzea da, aniztasunari esker alegia ikasi eta aberasteko.
Etiketak, ohitura diskriminatzaile zabaldua
Ezezagutzaren aurrean etiketak jartzeko dugun ohitura nabarmena da. Beti gaude aurrean dugun pertsonari, begi bistaz, etiketatzeko prest, eta kasu gehienetan, nahi gabe egiten dugun ekintza da, baina, sahiestu beharrekoa.
Etiketek pertsona horrekiko dugun ikuspegi, harreman eta iguripenetan dute eragina, eta irakaslearen kasuan, ikasle horrekiko jarrera, ikasketa prozesua eta ebaluazioan. Azken finean, etiketen ondorioz, pertsona horri eskainiko dizkiogun aukera kopurua mugatua izaten ohi da.
Etiketen abiapuntuak anitzak eta ugariak dira, hala nola, itxura fisikoa, garapen-zailtasunak, hezkuntza premia bereziak, janzteko era, jatorrizko herrialdea, … eta esan bezala, ohartu gabe egiten dugun arren, gure egunerokotasuneko parte da aurrean dugun pertsona, gure pentsamenduaren arabera, modu guztiz subjektibo baten bidez, sailkatzea.
Etiketen errealitatea eta hauek sortzen duten sentimendu eta egoeraz kontziente izateko, dinamika bat proposatu digute. Bertan, irakaslearen arabera zerbait txarto edo itsusia egiten genuen bakoitzean, gaztelaniazko deficiente hitzaren D letraz literalki etiketatuak izan gara. Batzuetan banakako eta bestetan taldeko etiketajea egin da, baina beti, irakaslearen aurreiritzi, ideia, eta pentsamenduan soilik oinarrituz.
Esperientzia aberatsa izan da, talde lana bultzatzeko eta hausnarketa sakona bideratzeko aukera paregabea. Momentu batean, bakarra izan da etiketatua bakarra eta orduan, guztiok, nahi gabe, pertsona hori begiratu dugu, bere esanetan, egoera oso desatsegin bat sortuz. Etiketatua taldea izan denean berriz, nahiz eta gustuko ez izan, barre egin dugu, dibertigarria izan delako eta taldeka bada etiketaren pisua txikiagoa delako.
Gizartearekin elkarbizitzako, gure aurreiritziak eta etiketak kaxoi batean utzi beharko genituzke. Aurrean duguna kaxa hutsa dela ideia ahaztu behar dugu. Guztiok ezberdinak garela argi izan behar dugu, eta bestearen berezitasuna onartu eta errespetatu behar dugu gurea onartu eta errespetatua izateko. Ez ditugu baten edo bestearen gaitasunak zalantzan jarri behar, guztioi eskaini behar diogu aukera, eta egindakoa ezin dugu inoiz gure irizpide pertsonalen arabera ebaluatu.
Etiketen inguruko hausnarketa pertsonala da, eta hauek pixkanaka ezabatzeko talde lana burutu behar den arren, benetako lana, eta ez lan erraza, bakoitzaren eskuetan dago. Beraz, ondo pentsatu, zure berezitasuna bestearena baino hobeagoa da aurrean duzu pertsona, begi bistaz, nolakoa den aukeratzeko eskubidea izateko? Inoiz!
* Hona hemen gaiarekin lotutako bideo bi, ikusi, eta bakoitzak egunerokotasunean duen jarrerari eta egiten duen etiketajeari buruz hausnarketa txikia egitera gonbidatzen zaituztet:
Aniztasuna: kontzeptua eta eremuak
Sarrera gutxi idatzi ditut, baina, dagoeneko, askotan erabili izan dut “aniztasuna” hitza. Aurrerantzean ere, hainbat alditan erabiliko dudalakoan nago, eta horregatik, aurrera jarraitu baino lehen, kontzeptu honen inguruko definizioa eta esanahia hezkuntzan aipatzea ezinbestekoa dela pentsatu dut.
Aniztasunak, hezkuntza arloan, ikasleen arteko ezberdintasunei egiten dio erreferentzia. Guztiok gara ezberdinak eta gure eskolak aintzat hartzen ditu ezberdintasun horiek, bereizkerian bihurtu beharrean, norberaren gaitasun pertsonalak garatzeko aukera emanez.
Aniztasuna hainbat eremutan ematen da. Eskolan, lau eremu handitan agertzen da, elkarren arteko harremana sendoa izanik:
- Genero-aniztasuna
- Gizarte eta ekonomia-aniztasuna
- Kultura-aniztasuna (hizkuntza)
- Gaitasun pertsonalen-aniztasuna
Ikasleen aniztasuna gaur egungo ikastetxeetako errealitate bat da, eta ikasleak anitzak direla onartzeak garrantzitsua da. Honen ondorio nagusiena irakas-ikaskuntza egokitua eskaini beharra da, erantzun pertsonalizatu eta inklusiboaren bidez eta normalizazio irizpideen arabera. Hezkuntza sistema malgua izan behar da, eta benetako kalitatezko hezkuntza bermatu ahal izateko ikasle bakoitzaren gaitasun, behar, interes eta heltze erritmoen banakako ezberdintasunetara egokitu eta inklusioa era eraginkorrean lantzeko aukera izatea ezinbestekoa da.
Hau guztiak talde-lan handia eskatzen du baina, aniztasuna eskolan aberasgarria da, pertsona, talde zein gizartearentzako. Guztiok gara ezberdinak eta gure ezberdintasunak ezagutu eta errespetatuz eraiki behar dugu gure gizartea.