Azken txanparen emaitza

Kurtsoaren amaierarekin batera, mota guztietako ebaluazioak datozkigu, eta ikaste koaderno honen atzetik dagoen “Eskola Inklusiboaren Oinarriak” irakasgaiaren kasuan, ebaluazio horren zati bat gure autoebaluazioa da.

Lerro gutxitan irakasgaiaren garrantzia, zer ikasi dut, zer zailtasun izan ditut, nola ikasi dut, nola sentitu naiz, hezkuntza premia berezien inguruko jarrera, izandako emaitzak eta nire etorkizunari buruzko gogoeta azaldu eta baloratu behar dut.

Eskatu digutena, niretzako behintzat, ez da lan erraza.Irakasgai honi esker gauza anitz ikasi ditut, eta ez hori bakarrik, nire lan egiteko modua, nire hausnarketa pertsonala eta nire irakasle eta pertsona bezala ditudan pentsamendu eta jarrera guztiz aldatu dira. Gelan zein indibidualki landutako gaiek, nire profil profesionala osatzeko baliagarria izateaz gain, nire nortasuna eraikitzen jarraitzeko aukera eman didate.

Aniztasuna gure gizartearen errealitate bat da, eta honetaz kontziente izan behar garela ikasi dut. Gure etorkizuneko gela edo norberak bizi ahal dituen egoera ezberdinetan aniztasunarekiko tratamendu egokia eta aberasgarria zein den ulertu dut. Ez naiz beldurtu behar, ez dut inor baztertu behar eta estereotipo, aurreiritzi, etiketa, jarrera diskriminatzaile edota arrazakeria identifikatu eta blokeatzen saiatu behar naiz.

Inklusioa jarrera edo pentsamendu bat da, izateko eta lan egiteko modua. Gure egunerokotasunaren parte izan behar da, gure harremanen ezaugarri. Integrazioa eta inklusioa zein berdin eta berdintasuna gauza bera esaten ez duten hitz bikoteak dira eta kontrakoa adierazten dutela esatera ausartuko nintzake. Inklusioan pertsonengan sinesten da, bere gaitasunak izan ahal dituen oztopo ezberdinen gainetik jarriz. Inklusioak ikasle guztien ikaskuntza eta partaidetzarako aukerak ematen ditu. Horretarako, bakoitzaren beharrak kontuan hartzen dira, eta hauek erantzun ahal izateko, antolaketa, esku-hartzeko edo proposamen metodologiko ezberdinak proposatzen dira. Horrela, guztien eskubide eta aukera berdintasuna bermatzen da.

Garrantzi handikoa da aurrean dugun pertsona kontuan hartzea, eta hau esaten dudanean, pertsona bera kontuan hartzea da, ez bere urritasun edo ezintasuna. Pertsonen zailtasunetan arreta gehiegi jartzeko joera dago, bere gaitasunak ahaztuz. Bakoitzaren ezaugarri eta aukerak indartu behar ditugu, bestearengan sinetsi eta honen garapena bultzatuz.

Honekin batera, aldagai kognitibo zein emozionalek ikaskuntza prozesuan duten eragina azpimarratu behar da. Hauei ematen diegun trataera, pertsonaren behar eta erantzunaren araberakoa izan behar da, bakoitzaren ikaste prozesu hezitzailea aberasgarria izan dezan. Guzti honetan, irakasle, ikasle eta noski, familien arteko talde lana, kooperazioa eta kolaborazioa ezinbestekoak dira. Komunikazio eta harreman jarraituak gure lanaren parte izan behar dira, guztion artean aniztasuna baloratzeko eta honi erantzuteko eskolak behar dituen egokitzapen ugariak pixkanaka gauzatzeko.

Hezkuntza premia berezien inguruan asko idatzi dut: hauen bilakaera historian zehar, hauei erantzuteko dauden profesional profil ezberdinak, eta milaka azalpen ezberdin. Baina, denbora honetan zehar benetan ikasi dudana behar hauen beste ikuspegi bat izan da: ez dagoela hezkuntza premia berezirik, premia guztiak erantzuna eskatzen duten beharrak dira eta horretarako gai izan behar garela (tutorearen papera eta honen eginbeharra azpimarratuz).

Hezkuntza sistemak eta eskola komunitateak bere antolaketa eta lan egiteko modua aldatu behar dute, ume guztien premiak erantzun eta guztiontzako kalitatezko hezkuntza bermatu ahal izateko. Horregatik, premia berezirik aipatzekotan,  hauek  umeen premiak ez direla azaldu behar da, hezkuntza sistemarenak baizik. Gure eskola da benetan behar handia eta berezia duena, eta honi aurre egiteko, guztion arteko sare kolaboratiboa sortu eta pausoz pauso gizarte honek behar duen aldaketa eraiki behar dugu.

Ikasketa koadernoan zehar, eta nola ez, sarrera honetan ere, aldaketa hitza askotan errepikatu da. Esan bezala, inklusioa ikuspegi, jarrera eta pentsamolde bat da, baina guzti hori errealitatea bilakatzeko, gure eskolaren aldaketa eman behar da. Lan asko dago aurretik, eta guztiok batera, bide berdina jarraituz, aurrera egin behar dugu, normalizazioaren ametsa gure egunerokotasunaren parte izan dadin. Ez dugu inoiz ahaztu behar norberak proposatutako aldaketa txikiak garrantzi handikoak direla, horiek baitira inklusioaren bidea eraikitzen dutenak. Eta bide horrek guztiontzako kalitatezko eskolaren arrakastara eramango gaitu.

Hezkuntzaren indarrean, eskolaren aldaketan eta inklusioaren errealitatean sakonki sinesten dut, eta horretan, irakasgai honek, edo hobeto esanda, izandako irakasleak, asko lagundu dit. Bere ekimena eta gogoen bidez, mundu honek behar duen eskola eraikitzea posiblea denaren sentimendua kutsatzen du, norberaren ekintza txikien bidez aldaketa handiaren partaide izateko gaitasuna dugula transmitituz. Eta lerro hauek aprobetxatuz, irakasle horri, nire esker beroenak eman nahi dizkiot, bidean aurkitutako oztopoak gainditzeko eta lanean jarraitzeko indarrak oparitu dizkidalako.

Hala ere, etorkizunari begiratzean, nire ardura handia da. Askotan, tamalez, nire ikaskideen proposamenak eta jarrerak aztertuta, hauetako batzuk, nahiz eta euren diskurtso akademikoan inklusioaren ikuspegia defendatu, honek ekartzen dituen aldaketetarako prest ez daudela ondorioztatu dut. Teoria eta praktikaren arteko lotura faltak hezkuntzaren inkoherentzia markatzen du eta horrek gure etorkizuneko eskolan izango dituen ondorioek asko kezkatzen naute. Gainera, datorkigun hezkuntza erreforma ez da lagungarria izango, eta gizarteak honen aurrean itsu eta geldi jarraitzen badu gutxiago. Baina ezin dugu etzi! Eraman dezagun teoria praktikara! Gure jarrera gure pentsamenduaren isla izan dezan! izan gaitezen eredu eraikitzaileak!

Nire buruari dagokionez, ikasgai honen ordu guztietan (eskola eta eskolaz kanpokoetan) ederki sentitu naizela aitortu behar dut. Momentu batzuetan, nire ikaskide batzuen jarrera gogorra edo desegokia deseroso egotera eraman nauten arren, gehienetan, gogotsu  eta errespetu osoz hartu dut parte. Aktiboki entzun eta besteek azaltzen zutena ulertzeko ahaleginak egin ditut, elkarreragin aberasgarria bideratuz. Lan indibiduala eta taldekoan ondo moldatu naiz, bi alderdietako ikaskuntza eta hausnarketa batuz.

Irakasleak emandako malgutasuna aprobetxatuz, nire lan pertsonala nire eginbehar pertsonalen arabera antolatu dut, ikasketa prozesu erosoa lortuz. Jarraitutako estrategia gelan esandakoak entzun, hauek jaso, parte hartu eta guzti horrek sortutako interes, galdera, eta barne sentimendu ugariak ondo aprobetxatu ditut. Egunetan zehar, gai eta galdera ezberdinei, buelta asko eman ostean, nire ondorioak hitzen bidez azalerazten saiatu naiz. Bidean zalantzaren batekin topo egin dudanean, eskura ditugun baliabide ezberdinak erabili dut nire ikerketa pertsonala burutzeko, nire galderei erantzuna emanez.

Planteatutako metodologiak norberaren erritmoa errespetatu du, eta batzuentzat kontzeptu, gai eta eginbeharrekoak nahasketa handia suposatu duten arren, niretzat ikasketa prozesu esanguratsu eta benetan baliagarria izan da. Gure autonomia eta antolaketa pertsonalari bultzada handia eman zaiola esango nuke, eta hori, bestelako lanak kontuan hartuta, eskertzekoa da. Talde lana garrantzi handikoa da, bai, eta indartu behar dugu, bai, baina tarteka, norberaren ikerketa eta hausnarketa indibiduala bideratzeko aukera eskaini behar zaigu.

Bestalde, filmen erabileraren aberasgarritasuna azpimarratu nahi nuke. Aspaldi, honen inguruko sarrera bat idatzi nuen, eta oraingoan, zine forumen aldekoa naizela berriro ere aipatuko dut. Filmek norberaren buruarekin eztabaida txikiak sortzen dituzte, oinarri teorikoen barneraketa bultzatuz. Agian, talde eztabaida egiteko toki eta tartea falta izan zaigu, baina hala ere, ikusitako pelikula guztiak oso esperientzia eraginkorrak izan direla uste dut.

Helburuen arabera lan egin beharrean, gaien loturen arabera eraiki dut nire ibilbidea. Gai batek bestera eramaten duela aprobetxatuz. Horrela, eskola inklusiboaren ikuspegia osatu dut, horrek eskatzen duen pentsamendu eta jarrera barneratuz. Agian, ez ditut helburuak urrenez urren jarraitu baina lortutako azken emaitza irakasgaiaren helburu nagusiarekin bat datorrela esango nuke, eta politikoki ondo ez badago ere, lortutakoaz arro nago.

Orain aipatutako azken emaitza hori ikasketa koaderno oso hau da, hasieratik bukaera arte. Bertan agertzen da orain lerro gutxitan azaltzen saiatu naizen baina ondo laburtu ezin dezakedan guztia: nire eboluzioa, nire ikasketa eta nire lana. Gaiak, kontzeptuak eta irizpideak ugariak izan dira, baina guztietatik garrantzitsuenak barneratutako ikuspegi inklusiboa eta aldaketarako prestutasuna dira. Eskolak dituen premiak erantzun ahal izateko esperientzia, harremanak eta eguneroko lan asko falta zaigu, baina jarrera behintzat, irakasgai eta irakasle honi esker, gurekin daramagu.

Bukatzeko, erantzun beharreko beste galderetako bat ea materia bukatutzat emango nukeen da, eta horren erantzuna, nire kasuan, argia da: ez. Irakasle baten formakuntza ez da inoiz amaitzen, egunerokotasunarekin batera aldatzen da, gizartearen moldaketarekin batera. Eskola Inklusiboa guztiok nahi dugun eskola bada, horretan egunero sinetsi behar dugu, eta egunero hau eraiki behar dugu.

Horretarako, gure ikerketa eta hausnarketa etengabekoa izan behar da, teoria praktikara eramanaz. Horregatik, eta informazioaren bilaketa eta elkartrukatzearen indarrean sinesten dudalako, kurtsoa eta irakasgaia bukatu arren, blogari jarraipena ematea erabaki dut. Agian ez dut azkenaldian bezain aktiboki idatziko (blog hau sortzeko beste blog bat alde batera utzita daukat eta hori ere elikatu behar dut) baina, denbora libre pixkat lortzen dudanean buruan ditudan mila ideia sarera erateko asmoa daukat, guztion kalitatezko hezkuntza sistema berria eraikitzeko gure esku artean ditugun googeta eta proposamenak komunitatearekin konpartitzea ezinbestekoa baita.

Mila esker gure hezkuntza egunetik egunera eraikitzen zaudeten guzti-guztioi, lan ederra egiten ari zarete, segi horrela!

Mas allá del espejo

Mas allá del espejo (2006) – Joaquim Jordà

Agnosia eta alexia bi garun gaixotasun dira eta errealitatearen pertzepzioan eragin zuzena du, ikusmen informazio prozesuan eraldaketak sortzen baitituzte. “Mas alla del espejo” dokumentalaren bidez gaixotasun hau duten pertsonen bizitza ezagutzeko aukera dugu, bizitza erraza ez dela gogoratuz.

Protagonistek kausa eta ondorio ezberdinak izan dituzten arren, guztiek gauza bat dute komunean: aurrera egiteko indarra. Hasieran egoera gogorrak bizi izan zituzten, bizi zaren mundua ez ulertzea oso nekagarria baita, prozesuan pertsona bezala guztiz aldatzen zarela aitortzen dutelarik. Baina pixkanaka, laguntza ugari, lan gogorra eta bakoitzaren indarrari esker, aurrera egin dute, bidean aurkitzen duten zailtasun bakoitzari erantzunez eta oztopoak gaindituz.

Dokumentala ikusten nuen bitartean antsietate handia sentitu nuela onartu behar dut, gertatzen zaiena zein mundua ulertzeko eta munduan bizitzeko duten modua ulertzea asko kostatzen zaidalako, baina batez ere, horrelako gaixotasun bat izatea eta zure ingurukoek, nahiz eta mila aldiz azaldu, zure testuingurua hautemateko era ez dutela ulertzen ikusteak oso zaila izan behar dela pentsatzen dudalako. Eta guzti hau, borroka eta laguntasunaren esanahia ekintzen bidez plasmatzen den bitartean transmititzen da, ikaragarria!

Bukatu baino lehen, dokumentalaren esaldi bat azpimarratzea ezinbestekoa dela uste dut: “El residuo de la sociedad”. Esaldi honek, eskolako psikologo-orientzaileak esaten zion Esther Chumillas-eri, ez zuela ezertarako balio gehituz. Nola da posiblea laguntza profesional baten hitzak horiek izatea? Arduratzeko modukoa da. Zoritzarrez, profesionalak deitzen diren askok profesionaltasunaren kontzeptua pixka bat  okertuta dutela uste dut, eta horregatik, askotan, bestearen lana errespetatuz eta noski, zalantzan jarri gabe, baina gure ikasleek jasotzen duten laguntzaren egokitasunaren baieztapena  aztertzea funtzio garrantzitsu bezala azpimarratuko nuke.

Tutorea

Eta hezkuntza-premia berezien gai honi lotuta, funtsezkoa den profesionala aipatzea ezinbestekoa da: tutorea.

Haur bakoitzak bere hezkuntza edo bestelako behar pertsonalak izango ditu eta tutorea izango da guzti hauei erantzuna ematearen arduraduna. Ume bakoitzaren erreferentziazko pertsona da.

Bestelako profesionalengandik laguntza eta aholkularitza jasoko du (aholkularia, PT, Berritzegune, …) baina gelan, ikasle bakoitzarekin, aurrera eramango diren estrategia ezberdinen ardura berea da.

Horregatik, garrantzi handikoa da ikasleak ondo ezagutzea, euren interesak, motibazioak, gaitasunak etab ondo ezagutzea eta hauen araberako lana antolatzea. Informazio bilketa bide ezberdinetatik burutuko du: behaketa, gurasoekin elkarrizketa, aurretiko tutoreak, irakasle klaustroa, dokumentazio akademikoa,…

Bere eginbeharren artean oinarrizko gaitasunak eta ezagutzak eskuratzen laguntzea dago, eta hau, bere gelako ume guztientzat, era berdintsuan, aplikagarria da. Horretarako, bakoitzaren behar bereziak kontua izan beharko ditu eta kasu batzutan, helburu, eduki, estrategia edota materialak egokitu beharko ditu bere erantzuna egokia izan dezan.

Eta nola ez, arreta goiztiarraren elementu nagusietako bat da, bere funtzioetako bat ikasleek dituzten arazo edota zailtasunak detektatzea izango baita, hauei erantzuna eta konponbidea emanez.  Horretarako, PTarekin harremanetan egongo da, gelako irakasleekin bilduko da eta beharrezkoa bada eskolaz kanpoko talde multiprofesionalarekin kontaktuko du. Amaitzeko, gurasoei, behatutakoa eta jarraitutako prozesuaren berri emango die.

Guzti honegatik, tutorearen figuraren garrantziaz ohartzea garrantzi handikoa da, bere gelako ume bakoitzaren garapen integralaren eta honetan eragina duten elementu eta agente guztien arduraduna baita.

Curriculumaren egokitzapena

Nire sarreretan askotan aipatu dudan kontzeptua da eta honetan, asko ez bada ere, pixka bat sakontzea beharrezkoa dela uste dut.

Curriculumaren egokitzapenak aniztasuna kudeatzeko eta honi erantzuna emateko hezkuntza esku hartze estrategia multzoa bezala definitu dezakegu eta bertan zer, nola, noiz irakatsi eta zer, nola eta noiz ebaluatu jasotzen dira. Curriculuma malgua izan behar da, ikasleen ezaugarri pertsonalak kontuan hartzeko aukera izateko. Eta nola ez, eskola inklusiboaren elementu dinamizatzailea izan behar da, gure hezkuntza esperientzia hobetzeko bidea eskainiz.

Kasu honetan, hiru banakako curriculum bereizten dira:

1. Curriculum arrunta egokitzapen txikiekin: aldaketak denboralizazio, didaktika nagusi eta garrantzitsuenetan, metodologia eta ebaluazio irizpidetan egiten dira
2. Curriculum arrunta egokitzapen handiekin: aldaketak ugariak izango ziren eta curriculumaren elementu nagusietan eragina dute, hau da, helburu eta edukietan
3. Curriculum berezia: curriculumaren arlo eta elementu gehienen aldaketa, ikasleari egokitutako lan plan pertsonala sortuz

Egoeraren araberako curriculum egokitzapenak beharrezkoak diren arren, gure curriculum orokorra normalizazio printzipio eta ikuspegi inklusiboan oinarritzea ezinbestekoa izango da aniztasunari erantzuna emateko. Bertan, antolaketa estrategiko malgua ezartzeaz gain, guztiontzako metodologia, ariketa, material eta ebaluazioa zehaztu behar da, baina inola ere, ikasleen erritmo pertsonalak ahaztu edo hezkuntza ekintza homogeneizatuz.

Egokitzapen eta aldaketak aldizka berrikusi behar dira, eta hauek moldatzeko beharra dagoenean aldaketak egin. Kontuan izan behar da, curriculum egokitzapena, hezkuntza-premia bereziei erantzuna emateaz gain, gure hezkuntza ekintza gure ikasle guztien behar ezberdinetara egokitzeko aukera ematen digula, eta honetaz baliatu behar gara gure erantzuna etengabe hobetu ahal izateko.

Beharrak erantzun behar ditugu

Johan van der Keuken-en “El chico ciego” (1960 – 1968) dokumentala ikusi ondoren behar anitzetan pentsatzen hasi naiz, eta hauei erantzuteko ditugun baliabideak eta aukerak.

Pertsona itsuen kasuan, gizartean bizitzeko zailtasun bat dutela pentsatzeko ohitura dugu. Baina oso erratuta gaude. Gure gizartea da muga bat duena, guztiontzako aukera berdinak eskaintzeko gai ez delako.

Eskolaren kasuan, gauza bera. Ume itsu batek gela arrunt batean egoteko gaitasuna du, baina agian, gela horretako irakaslearen formakuntza edota eskolaren baliabide falta dela eta, gaitasuna zailtasun bihurtzen da. Premia berezia dituena eskola da, eta ez ikaslea.

Ume itsu batek, besteek bezala, bere gaitasunak lantzeko eta aurrera egiteko gogo handia du. Hezkuntza integrala behar du, jolastu, harremanak izan, esperimentatu, sentitu, lan egin eta bizitzari motibaturik aurre egiten ikasi..

Hezkuntzak, zein gizarteak, guztion beharrei erantzun behar die. Pedagogia sistemikoari  eta eskola inklusiboari esker, guztion ikuspegia zabaldu, beharrei erantzuna eman eta guztiok eskolaren partaide sentiaraztea lortu behar dugu. Horretarako ikuspegi, material edo bestelako aldaketak egitea beharrezko den arren, lehendabiziko urratsa “itsu gaixo”-aren paradigma alde batera uztea da, lana ekinez eta beharrak oztopo bezala definitu gabe.

Gainera, baten beharra erantzutean, beharraren inguruan dauden guztiak aberastuko dira, esan bezala, beharra gizartearena baita. Guztiok elkarrekin hezteko eta ikasteko aukera dugu eta guztiekin lan egiteko gai izan behar gara. Guztion lanari esker beharra normalizatu behar da.  Erantzun eta aberastu!