Azken txanparen emaitza

Kurtsoaren amaierarekin batera, mota guztietako ebaluazioak datozkigu, eta ikaste koaderno honen atzetik dagoen “Eskola Inklusiboaren Oinarriak” irakasgaiaren kasuan, ebaluazio horren zati bat gure autoebaluazioa da.

Lerro gutxitan irakasgaiaren garrantzia, zer ikasi dut, zer zailtasun izan ditut, nola ikasi dut, nola sentitu naiz, hezkuntza premia berezien inguruko jarrera, izandako emaitzak eta nire etorkizunari buruzko gogoeta azaldu eta baloratu behar dut.

Eskatu digutena, niretzako behintzat, ez da lan erraza.Irakasgai honi esker gauza anitz ikasi ditut, eta ez hori bakarrik, nire lan egiteko modua, nire hausnarketa pertsonala eta nire irakasle eta pertsona bezala ditudan pentsamendu eta jarrera guztiz aldatu dira. Gelan zein indibidualki landutako gaiek, nire profil profesionala osatzeko baliagarria izateaz gain, nire nortasuna eraikitzen jarraitzeko aukera eman didate.

Aniztasuna gure gizartearen errealitate bat da, eta honetaz kontziente izan behar garela ikasi dut. Gure etorkizuneko gela edo norberak bizi ahal dituen egoera ezberdinetan aniztasunarekiko tratamendu egokia eta aberasgarria zein den ulertu dut. Ez naiz beldurtu behar, ez dut inor baztertu behar eta estereotipo, aurreiritzi, etiketa, jarrera diskriminatzaile edota arrazakeria identifikatu eta blokeatzen saiatu behar naiz.

Inklusioa jarrera edo pentsamendu bat da, izateko eta lan egiteko modua. Gure egunerokotasunaren parte izan behar da, gure harremanen ezaugarri. Integrazioa eta inklusioa zein berdin eta berdintasuna gauza bera esaten ez duten hitz bikoteak dira eta kontrakoa adierazten dutela esatera ausartuko nintzake. Inklusioan pertsonengan sinesten da, bere gaitasunak izan ahal dituen oztopo ezberdinen gainetik jarriz. Inklusioak ikasle guztien ikaskuntza eta partaidetzarako aukerak ematen ditu. Horretarako, bakoitzaren beharrak kontuan hartzen dira, eta hauek erantzun ahal izateko, antolaketa, esku-hartzeko edo proposamen metodologiko ezberdinak proposatzen dira. Horrela, guztien eskubide eta aukera berdintasuna bermatzen da.

Garrantzi handikoa da aurrean dugun pertsona kontuan hartzea, eta hau esaten dudanean, pertsona bera kontuan hartzea da, ez bere urritasun edo ezintasuna. Pertsonen zailtasunetan arreta gehiegi jartzeko joera dago, bere gaitasunak ahaztuz. Bakoitzaren ezaugarri eta aukerak indartu behar ditugu, bestearengan sinetsi eta honen garapena bultzatuz.

Honekin batera, aldagai kognitibo zein emozionalek ikaskuntza prozesuan duten eragina azpimarratu behar da. Hauei ematen diegun trataera, pertsonaren behar eta erantzunaren araberakoa izan behar da, bakoitzaren ikaste prozesu hezitzailea aberasgarria izan dezan. Guzti honetan, irakasle, ikasle eta noski, familien arteko talde lana, kooperazioa eta kolaborazioa ezinbestekoak dira. Komunikazio eta harreman jarraituak gure lanaren parte izan behar dira, guztion artean aniztasuna baloratzeko eta honi erantzuteko eskolak behar dituen egokitzapen ugariak pixkanaka gauzatzeko.

Hezkuntza premia berezien inguruan asko idatzi dut: hauen bilakaera historian zehar, hauei erantzuteko dauden profesional profil ezberdinak, eta milaka azalpen ezberdin. Baina, denbora honetan zehar benetan ikasi dudana behar hauen beste ikuspegi bat izan da: ez dagoela hezkuntza premia berezirik, premia guztiak erantzuna eskatzen duten beharrak dira eta horretarako gai izan behar garela (tutorearen papera eta honen eginbeharra azpimarratuz).

Hezkuntza sistemak eta eskola komunitateak bere antolaketa eta lan egiteko modua aldatu behar dute, ume guztien premiak erantzun eta guztiontzako kalitatezko hezkuntza bermatu ahal izateko. Horregatik, premia berezirik aipatzekotan,  hauek  umeen premiak ez direla azaldu behar da, hezkuntza sistemarenak baizik. Gure eskola da benetan behar handia eta berezia duena, eta honi aurre egiteko, guztion arteko sare kolaboratiboa sortu eta pausoz pauso gizarte honek behar duen aldaketa eraiki behar dugu.

Ikasketa koadernoan zehar, eta nola ez, sarrera honetan ere, aldaketa hitza askotan errepikatu da. Esan bezala, inklusioa ikuspegi, jarrera eta pentsamolde bat da, baina guzti hori errealitatea bilakatzeko, gure eskolaren aldaketa eman behar da. Lan asko dago aurretik, eta guztiok batera, bide berdina jarraituz, aurrera egin behar dugu, normalizazioaren ametsa gure egunerokotasunaren parte izan dadin. Ez dugu inoiz ahaztu behar norberak proposatutako aldaketa txikiak garrantzi handikoak direla, horiek baitira inklusioaren bidea eraikitzen dutenak. Eta bide horrek guztiontzako kalitatezko eskolaren arrakastara eramango gaitu.

Hezkuntzaren indarrean, eskolaren aldaketan eta inklusioaren errealitatean sakonki sinesten dut, eta horretan, irakasgai honek, edo hobeto esanda, izandako irakasleak, asko lagundu dit. Bere ekimena eta gogoen bidez, mundu honek behar duen eskola eraikitzea posiblea denaren sentimendua kutsatzen du, norberaren ekintza txikien bidez aldaketa handiaren partaide izateko gaitasuna dugula transmitituz. Eta lerro hauek aprobetxatuz, irakasle horri, nire esker beroenak eman nahi dizkiot, bidean aurkitutako oztopoak gainditzeko eta lanean jarraitzeko indarrak oparitu dizkidalako.

Hala ere, etorkizunari begiratzean, nire ardura handia da. Askotan, tamalez, nire ikaskideen proposamenak eta jarrerak aztertuta, hauetako batzuk, nahiz eta euren diskurtso akademikoan inklusioaren ikuspegia defendatu, honek ekartzen dituen aldaketetarako prest ez daudela ondorioztatu dut. Teoria eta praktikaren arteko lotura faltak hezkuntzaren inkoherentzia markatzen du eta horrek gure etorkizuneko eskolan izango dituen ondorioek asko kezkatzen naute. Gainera, datorkigun hezkuntza erreforma ez da lagungarria izango, eta gizarteak honen aurrean itsu eta geldi jarraitzen badu gutxiago. Baina ezin dugu etzi! Eraman dezagun teoria praktikara! Gure jarrera gure pentsamenduaren isla izan dezan! izan gaitezen eredu eraikitzaileak!

Nire buruari dagokionez, ikasgai honen ordu guztietan (eskola eta eskolaz kanpokoetan) ederki sentitu naizela aitortu behar dut. Momentu batzuetan, nire ikaskide batzuen jarrera gogorra edo desegokia deseroso egotera eraman nauten arren, gehienetan, gogotsu  eta errespetu osoz hartu dut parte. Aktiboki entzun eta besteek azaltzen zutena ulertzeko ahaleginak egin ditut, elkarreragin aberasgarria bideratuz. Lan indibiduala eta taldekoan ondo moldatu naiz, bi alderdietako ikaskuntza eta hausnarketa batuz.

Irakasleak emandako malgutasuna aprobetxatuz, nire lan pertsonala nire eginbehar pertsonalen arabera antolatu dut, ikasketa prozesu erosoa lortuz. Jarraitutako estrategia gelan esandakoak entzun, hauek jaso, parte hartu eta guzti horrek sortutako interes, galdera, eta barne sentimendu ugariak ondo aprobetxatu ditut. Egunetan zehar, gai eta galdera ezberdinei, buelta asko eman ostean, nire ondorioak hitzen bidez azalerazten saiatu naiz. Bidean zalantzaren batekin topo egin dudanean, eskura ditugun baliabide ezberdinak erabili dut nire ikerketa pertsonala burutzeko, nire galderei erantzuna emanez.

Planteatutako metodologiak norberaren erritmoa errespetatu du, eta batzuentzat kontzeptu, gai eta eginbeharrekoak nahasketa handia suposatu duten arren, niretzat ikasketa prozesu esanguratsu eta benetan baliagarria izan da. Gure autonomia eta antolaketa pertsonalari bultzada handia eman zaiola esango nuke, eta hori, bestelako lanak kontuan hartuta, eskertzekoa da. Talde lana garrantzi handikoa da, bai, eta indartu behar dugu, bai, baina tarteka, norberaren ikerketa eta hausnarketa indibiduala bideratzeko aukera eskaini behar zaigu.

Bestalde, filmen erabileraren aberasgarritasuna azpimarratu nahi nuke. Aspaldi, honen inguruko sarrera bat idatzi nuen, eta oraingoan, zine forumen aldekoa naizela berriro ere aipatuko dut. Filmek norberaren buruarekin eztabaida txikiak sortzen dituzte, oinarri teorikoen barneraketa bultzatuz. Agian, talde eztabaida egiteko toki eta tartea falta izan zaigu, baina hala ere, ikusitako pelikula guztiak oso esperientzia eraginkorrak izan direla uste dut.

Helburuen arabera lan egin beharrean, gaien loturen arabera eraiki dut nire ibilbidea. Gai batek bestera eramaten duela aprobetxatuz. Horrela, eskola inklusiboaren ikuspegia osatu dut, horrek eskatzen duen pentsamendu eta jarrera barneratuz. Agian, ez ditut helburuak urrenez urren jarraitu baina lortutako azken emaitza irakasgaiaren helburu nagusiarekin bat datorrela esango nuke, eta politikoki ondo ez badago ere, lortutakoaz arro nago.

Orain aipatutako azken emaitza hori ikasketa koaderno oso hau da, hasieratik bukaera arte. Bertan agertzen da orain lerro gutxitan azaltzen saiatu naizen baina ondo laburtu ezin dezakedan guztia: nire eboluzioa, nire ikasketa eta nire lana. Gaiak, kontzeptuak eta irizpideak ugariak izan dira, baina guztietatik garrantzitsuenak barneratutako ikuspegi inklusiboa eta aldaketarako prestutasuna dira. Eskolak dituen premiak erantzun ahal izateko esperientzia, harremanak eta eguneroko lan asko falta zaigu, baina jarrera behintzat, irakasgai eta irakasle honi esker, gurekin daramagu.

Bukatzeko, erantzun beharreko beste galderetako bat ea materia bukatutzat emango nukeen da, eta horren erantzuna, nire kasuan, argia da: ez. Irakasle baten formakuntza ez da inoiz amaitzen, egunerokotasunarekin batera aldatzen da, gizartearen moldaketarekin batera. Eskola Inklusiboa guztiok nahi dugun eskola bada, horretan egunero sinetsi behar dugu, eta egunero hau eraiki behar dugu.

Horretarako, gure ikerketa eta hausnarketa etengabekoa izan behar da, teoria praktikara eramanaz. Horregatik, eta informazioaren bilaketa eta elkartrukatzearen indarrean sinesten dudalako, kurtsoa eta irakasgaia bukatu arren, blogari jarraipena ematea erabaki dut. Agian ez dut azkenaldian bezain aktiboki idatziko (blog hau sortzeko beste blog bat alde batera utzita daukat eta hori ere elikatu behar dut) baina, denbora libre pixkat lortzen dudanean buruan ditudan mila ideia sarera erateko asmoa daukat, guztion kalitatezko hezkuntza sistema berria eraikitzeko gure esku artean ditugun googeta eta proposamenak komunitatearekin konpartitzea ezinbestekoa baita.

Mila esker gure hezkuntza egunetik egunera eraikitzen zaudeten guzti-guztioi, lan ederra egiten ari zarete, segi horrela!

Hezkuntza-premia bereziak gaur egun: hausnarketa

Hezkuntza premia berezi eta hauei erantzuteko ditugun laguntzen inguruan irakurri eta idazten nuen bitartean, gaur egungo egoerari buruz hausnartzea halabeharrezkoa izan da.

Pedagogia terapeutikoaren kontzeptualizazio klasikoak argi eta garbi adierazten du hezkuntza berezia terminoa hezkuntza arruntaren ezberdina den hezkuntza mota dela, eta nahiz eta bilakaera positiboa izan, hezkuntza orokorretik bereizten dela.

Bi hezkuntza mota badaude, eta ondorioz, tamalez, bi ikasle mota daude: arrunta eta berezia, azkenengo hau  urritasun, ezintasun edo minusbaliotasunen bat diagnostikatzen zaion haurra delarik.

Hainbatetan aipatu dugu, eskola inklusiboaren ikuspegian, ume bakoitzaren ezberdintasunak kontuan hartuta, ume guztiak batera eta berdintasunean hezteko eskubidea bermatu behar dugula. Ondorioz, behar berezia duena, eskola da, eta ez ezintasun edota urritasun zehatz bat duen haurra.

Normalizazio eta inklusioarekin aurrera jarraitzen badugu, eta bilakaera positiboari jarraipena emateko lana elkarlanean eta era bateratuan egiten bada, etorkizunean, hezkuntza premia bereziak, hezkuntza orokorrak erantzuten dituen premiak izango dira, bi hezkuntza mota eta ondorioz, bi ikasle mota bakarrean bihurtuz.

Kanpo laguntzei dagokienez, terminologiaren aldaketa gertatu behar dela defendatzen dut. Behar espezifiko bati erantzuna emateko talde profesionalak bezala definitu beharko ditugu, eskola komunitateko parte direlarik. Kanpo laguntzak hitzarekin, nire ustez, eskolaren testuingurutik kanpoko arazo bati erantzuna emateko laguntza dela adierazten da. Horregatik, profesional hauek, kanpoko laguntzak izan beharrean, eskolarekin elkarlanean dauden profesionalak izan beharko ziren. Eta errealitatean, hori da euren lana, horregatik diot aldatu beharrekoa izena dela (inoiz ez euren lana, hau ikaragarria baita).

Nire ametsa, orain hezkuntza premia berezia bezala sailkatzen den urritasunen bat duen ume baten beharra etorkizunean hezkuntza, arazo handirik gabe, erantzuten dakien beharra izatea da. Ume bakoitzaren beharra guk erantzun behar dugun beharra da, eta ezin dugu hau berezia bezala izendatu, horrela, gure eskola bere ezaugarrietara moldatzeko aukera ez duela aitortzea baita.

Laburbilduz, eskolak, ikuspegi inklusiboa bermatzeko, ikasleei hezkuntza erantzuna ematearen funtzioa bete behar du, hauen beharrak era globalean ikusita, eta pertsona guztiaren gainetik lehenesten. Gure hezkuntza guztiontzako hezkuntza izan behar da, guztiei erantzuna emateko ahalmena duena, bestelako hezkuntza azpimotak ezabatuz. Gaur egungo laguntza bereziak eskolaren ezaugarri orokorretan bihurtu behar dira.

Etorkizuneko benetan guztiontzako hezkuntza eraiki dezagun!

Tutorea

Eta hezkuntza-premia berezien gai honi lotuta, funtsezkoa den profesionala aipatzea ezinbestekoa da: tutorea.

Haur bakoitzak bere hezkuntza edo bestelako behar pertsonalak izango ditu eta tutorea izango da guzti hauei erantzuna ematearen arduraduna. Ume bakoitzaren erreferentziazko pertsona da.

Bestelako profesionalengandik laguntza eta aholkularitza jasoko du (aholkularia, PT, Berritzegune, …) baina gelan, ikasle bakoitzarekin, aurrera eramango diren estrategia ezberdinen ardura berea da.

Horregatik, garrantzi handikoa da ikasleak ondo ezagutzea, euren interesak, motibazioak, gaitasunak etab ondo ezagutzea eta hauen araberako lana antolatzea. Informazio bilketa bide ezberdinetatik burutuko du: behaketa, gurasoekin elkarrizketa, aurretiko tutoreak, irakasle klaustroa, dokumentazio akademikoa,…

Bere eginbeharren artean oinarrizko gaitasunak eta ezagutzak eskuratzen laguntzea dago, eta hau, bere gelako ume guztientzat, era berdintsuan, aplikagarria da. Horretarako, bakoitzaren behar bereziak kontua izan beharko ditu eta kasu batzutan, helburu, eduki, estrategia edota materialak egokitu beharko ditu bere erantzuna egokia izan dezan.

Eta nola ez, arreta goiztiarraren elementu nagusietako bat da, bere funtzioetako bat ikasleek dituzten arazo edota zailtasunak detektatzea izango baita, hauei erantzuna eta konponbidea emanez.  Horretarako, PTarekin harremanetan egongo da, gelako irakasleekin bilduko da eta beharrezkoa bada eskolaz kanpoko talde multiprofesionalarekin kontaktuko du. Amaitzeko, gurasoei, behatutakoa eta jarraitutako prozesuaren berri emango die.

Guzti honegatik, tutorearen figuraren garrantziaz ohartzea garrantzi handikoa da, bere gelako ume bakoitzaren garapen integralaren eta honetan eragina duten elementu eta agente guztien arduraduna baita.

Hezkuntza-premia berezien historia

Hezkuntza-premia bereziekin jarraituz, gaur egungo egoera osotasunean barneratu ahal izateko, hauek dituzten pertsonen eskubide eta aukerak zein kontzeptua beraren bilakaera historia zehar aipatzea ezinbestekoa dela uste dut, horregatik, hainbat irakurgai ezberdinetatik jasotako informazioa bildu eta laburtu dut, honen inguruko ideia orokor bat adierazteko asmoz.

Gaia benetan sakona da, eta horregatik, norbait interesa izango balu, jakin informazio ugari dagoela eta sarreraren bukaeran nik erabilitako iturria nagusiak aipatuko ditut. Jakin honen inguruko testuliburu zein artikulu ugari daudela eta interesagarriak izateaz gain gure gaurko egoeran kokatzen eta etorkizuna antolatzeko laguntza handikoak direla.

Hezkuntza-premia bereziaren kontzeptuak, historian zehar izandako bilakaera aldaketa kontzpetualaz gain aldaketa terminologikoa ere ekarri ditu. Hasiera batean, hezkuntza-premia berezia, batez ere, nolabaiteko sentimen urritasuna zuten pertsonak zaintzea bezala ulertzen zen. Gerora, elkarlan mediko-psikopedagogikoa agertu zen esku hartze eta instituzio ezberdinak sortuz. Eta guzti honetan, azpimarratzeko diziplina: Pedagogia Terapeutikoa. Honen bidez, tratamendu psikopedagogikoa eta soziala urritasunak dituzten talde anitzetan ematen dira, profesionalengatik bideratuta.

Aro eta garai ezberdinetan zehar ekintza txikiak baina aldaketa handiak suposatu dituztenak burutu dira sendagile, hezitzaile eta psikologo anitzen eskutik, beti ikerketa, lan, argitalpen edo metodo berrietan oinarrituz. Beraz, guzti honetan, izen propio ugari agertzen dira, guztiak, bere neurrian, garrantzitsuak direlarik. Gainera, guzti hau, herrialde ezberdinetan gertatu da, eta horregatik ere, geografikoki hainbat kokapen ezberdin aipatu beharko dira. Ekintza batetik bestera gertatu diren aldaketak ugariak dira: jarrera, pentsamolde, ikuspegi, tratamendu, eskola, kontzeptuak, sailkapenak, terminologia, funtzioak, laguntzak, materialak, …

Aroa	Ezaugarri / Gertaera
Antzinako gizartea	–          Nolabaiteko urritasuna/ezintasuna zuten pertsonak abandonatuak edo kanporatuak ziren (ez zuten bizitzerik merezi, haur-hilketa praktika)
Erdi aroa	–          Elizak giza duintasuna babesten du-          Haur hilketak debekatzen dira –          Urritasunen bat zuten pertsonak errefusiatuak bizitzen ziren beldurgarriak zirelako (bazterketa)
Estatu modernoa	–          Humanismoa dela eta, inozotzat hartzen zituzten eta beraiekiko joera karitatearena da (tratu gizatiarragoa jaso)
XV. mendea	–          Adimen urriko pertsonak zaintzera bideratutako lehen Erakundea (Gilabert Jofre anaiak)
XVI. mendea	–          Lehen urratsak: Gormutuentzako Doktrina (Fray Pedro Ponce de Leon)
XVII. mendea	–          Giltzaperatzearen garaia-          Gormutuentzako lehen tratatua (Juan Pablo Bonet) –          Idiotekin hezkuntza esperientzia batzuk bultzatu zituen (Vicente de Paul) –          Denontzako hezkuntza aldarrikatu (Commenio)
XVIII. mendea	–          Gormutuei eskuekin komunikatzea ahalbidetzen dien hizkuntza mimikoa sistematizatu-          Gormutuen hezkuntzarako lehen eskola publikoa sortu zen Parisen –          Itsuentzako eskola (Valentin Haüy) –          Erliebeko puntuetan oinarritutako irakurketa eta idazketa sistema sortu (Louis Braille)
XIX. mendea	–          Benetako lehenengo ahaleginak-          Adimen urrikoek benetako tratamendu mediko-pedagogikoa jaso –          Tratatu morala aldarrikatu (Philipe Pinel) –          Ume guztiak hezigarriak direla aldarrikatu (Itard, ume basatia dokumentala) –          Adimen urrikoen bizi baldintzak hobera egin zuten
XIX. mendearen bigarren erdia	–          Ezintasunen bat zuten pertsonen bizi-baldintzak hobetu ziren-          Esku-hartze terapeutikoari garrantzia (Seguinen)
XX. mendea	–          Adimen neurtzeko lehenengo tresnak-          Eskola berriak ekarpen ugari (Maria Montessori) –          Urritasun mota guztientzako erakunde espezializatuak sortu: arreta mediko psikopedagogikoa eskaini –          Hezkuntza premia bereziak legalki onartzen dira: politika bereziak sortu –          Normalizazio kontzeptua sortu (Bank-Mikkelsen) –          Giza eskubideen deklarazioa
Etorkizuna	–          Normalizazioa eta eskola inklusiboa (guztion lanari esker)

* Iturri nagusiak:

Ortiz Gonzalez, M. C. “Hezkuntza premia bereziak dituzten pertsonak. Kontzpetuaren bilakaera historikoa”

Aierbe, A. (2008). Esku-hartze psikopedagogikoa garapenaren nahasteetan. Bilbo: EHU

(doako deskarga ondorengo orrian: http://testubiltegia.ehu.es)

Darretxe, L., eta Zenatagoitia, E. (2008). Hezkuntza bereziaren oinarri pedagogikoak.

Bilbo: UEU.

ISEI. (2005). Hezkuntza-Premia Bereziak Lehen Hezkuntzan Euskal Sistemaren erantzuna. Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzua.