Blogaren artxiboa
Gelaren antolaketa haurren interesen arabera aldatu behar da
Aste honetan, blog batean irakurri dut “El miedo al aula desnuda” izenburupean idatzitako esperientzia eta iritzia. Bertan aipatzen diren gako eta argudioen ondorioz, gelaren antolaketa, erabilera eta apainketaren eragina eta garrantziaren inguruan hausnartu dut.
Gehienetan, guztiok “gela arruntak” bezala ezagutzen ditugunak aldez aurretik ezarritako txokoetan banatuta egoten dira, altzairu eta materialez beteta. Ohitura zabalduena da ikasturte osoan zehar beharko den materiala gelan izatea eta, batzuetan elementuren batzuk aldatzen badira ere, oinarrizko antolaketa bera ikasturte osoan zehar mantentzen da.
Badira, baina, beste aukera batzuk. “Pedagogias vivas” bezala ezagutzen direnak, hezkuntza eta haurra bera beste modu batera ulertzera gonbidatzen gaituzte, gela erabat moldagarria den espazio batean bihurtuz.
Gela haurren nahi, interes eta beharretara moldatu behar da. Haurren nahi, interes eta beharrak ikasturtean zehar aldatzen dira eta ondorioz, espazioaren antolaketa, erabilera eta apainketa haurrek bizi duten momentuarekin bat egin dezaten, ikasturtean zehar gela aldatu behar da. Aldaketa horretan, haurrak izan behar dira protagonista: gela haurren erabaki eta lanari esker eraiki eta apaindu behar da, gela haurrentzako gune esanguratsua bilakatuz eta haurren poztasuna ziurtatuz.
Jostailuak: Merkatua vs. Gure ardura
Aurreko sarreran aipatu dudan bezala, jostailuek haurren hezkuntzan eragin handia duten elementuetako bat da, euren sozializazio agenteetako bat jolasa da. Hau kultura patriarkalak bultzatzen dituen genero banaketa diskriminatorioan oinarrituta badago, gure haurrek zailtasun handiz barneratuko dute guztiontzako beharrezko eta aberasgarria den berdintasunaren balioa (genero ezberdintasunak ez du soilik emakumea diskriminatzen, kultura matxistaren ondorioz gizonezkoa ere galtzailea da, bere nortasuna era askean eraikitzeko aukerarik ez duelako).
Arazo honen aurrean, askok, norberaren erantzukizunaren ardura hartu beharrean, merkaturen ezarpenei egotziko die errua. Eta ez da gutxirako, gaur egun merkatuak jostailuak eskaini eta saltzeko dituen estrategiak erabat sexistak eta lotsagarriak baitira.
Orain esandakoa konprobatzeko gabonetako jostailu katalogoak hartu besterik ez dugu. Garai batean katalogoa orrialde urdin eta arrosetan banatzen zen. Horren kontra egindako lan handiaren ondorioz sailkapen zentzugabe hori gainditu dugu. Baina oraindik lan handia dago egiteko. Gaur egungo katalogoen sailkapenak, nahiz bi kolore (genero) araberakoa ez izan, oraindik ere berdintasunaren adibide izatetik urrun daude. Nire esku artean izan ditudan azken katalogoetan jostailuak motaren arabera sailkatzen dira, hau da, bizikletak bizikletekin, panpinak panpinekin. Hori bai, atalaren arabera, jostailuekin jolasten agertzen direnak beti genero berdinekoak dira, kotxeen atalean guztiak mutilak eta sukaldeen atalean berriz guzti guztiak neskak.
Gainera, orain arte jostailu neutroak izan direnak azken urteetan aldatu egin dira, neskentzako eta mutilentzako produktu ezberdinak eskainiz eta generoen arteko ezberdintasunak eta estereotipo sexistak indartuz. Honen adibide argia LEGO da. Orain dela urte askotako produktua eta gaur egungoa alderatzea nahikoa da gure gizarteak egiten ari den atzera pausoaz konturatzeko. Lego-rena ez da kasu isolatua. Hurrengo estekan azken urteetan aldatu diren jostailuetako batzuk aipatzen dira. Benetan hausnarketa sakona eskatzen duten aldaketak dira.
Jostailuen bilakaera (inglesez)
Hori gutxi balitz, jostailu dendetan dauden profesionalen ikuspuntua era aipatu behar da. 2014. urtean, puzzle bat erosteko asmoarekin sartzen zara Bilboko jostailu denda batean, bai, irudi zehatz bat osatzeko helburuarekin pieza ezberdinak elkartzea eskatzen dizun jolas horietako bat erosi nahi duzu. Dendariari zure nahia aipatzerakoan, honek galdera batekin erantzuten dizu: norentzat da? neska edo mutila?. Hau, zoritxarrez, ez da asmatutako egoera bat, nire lagun bati gertatutaren istorioa erreala da, benetakoa. Oraindik harrituta eta zeharo beldurtuta nago. Norbaitek neska eta mutilen puzzleen arteko ezberdintasunak ezagutzen baditu, mesedez, azaldu.
Esan bezala, merkatuaren teknikak erabat atzerakoiak eta diskriminatzaileak dira, baina, ezin dugu gure erantzukizuna horren atzean ezkutatu. Jostailu horiek aukeratu, erosi eta umeei eskaini edo ez erabakitzen dutenak gu gara. Gure inguruan dauden haurren jostailu eta jolas eskaintza gure menpe dago. Azken hitza gurea da, eta eskaintza hori zabal eta anitza izatearen ardura baita. Gure esku dago kultura matxistak ezarritako pentsamendu, jokabide eta jarduera banatuak jostailuen bidez transmititu eta zabaltzea edo ez. Merkatuak ez ditzala gure haurren nortasun eta interesak eraiki, gure umeek esperimentatzeko, konparatzeko, hausnartzeko eta era askean erabakitzeko eskubidea baitute.
Hezkuntza hackeatu behar dugu
Blog honetan gure hezkuntza sistemaren aldaketa beharraren inguruan gauza anitz aipatu dira, baina oraingoan proposamen berri batekin nator: hezkuntza hackeatu. Guztion nahia norberaren zein ingurukoen zoriontasun eta osasuna da eta hori lortzeko, hezkuntza sistema tradizionalaren arabera, ikasi, karrera amaitu, lana bilatu eta ezkondu behar gara, bidean gure interes, sormen eta ametsak guztiz zapalduz.
Hurrengo bideoko umeak “Hackschooling” terminoa asmatu du, ezberdinak diren eskolek, eskola sistema tradizionalek zein gutariko edonork jarraitu beharko genukeen pentsamolde, ikuspegi, irakas-ikasteko metodologia edota bizitzeko modua izendatzeko. Gure interes eta esperientzietatik abiatu behar gara, gure sormen eta ezagutza lantzeko eta horrela guztion zoriontasun eta osasuna ziurtatu.Horregatik, gure eskolak hackeatu behar ditugu! Ikusi eta hausnartu
Aldaketaren gakoa: haurrak errespetatu eta hezkuntza baloratu
Azken aldian gazte gehienen balore eta interes falta dela eta oso arduratuta nago, eta aurreko batean kezka hau nire lagunei agertu nien. Euren erantzunek nire ardurarekin bat egin zuen, baina gustatu ez zitzaidan alderdi batekin: hori hezkuntzaren errua dela. Euren arabera, gaur egungo hezkuntzak ez die irakasten, ez die gogor egiten, garai batean egiten zuen bezala.
Hezkuntza aldatu da, bai, zorionez, baina ez nahi beste. Gure hezkuntza sistemak gero eta egokituagoa dago taldea, momentu eta beharrei, baina hori askatasun osoz egiteko aukerarik gabe. Tarteka gobernuak kontrola galtzeari duen beldurra dela uste dut, azken finean, eta zoritzarrez, hezkuntza gobernatzeko tresnarik boteretsuenetarikoa da. Baina, bestetik, eta kaleko iritziak entzunda, gizarteak hezkuntzarekiko duen errespetu faltagatik da.
Azken hamarkadetan umearen eskubideengatik lan handia egin da, eta lan handia egiteke dagoen arren aurrera pausu handiak eman dira. Hala ere, gure haurrak zaintzen ditugu? Haur bakoitzaren ezaugarri eta garapena errespetatzen dugu? Edo aldiz, guk manipulatzen ditugun txotxongiloak direla uste dugu oraindik?
Azken hau esateko arrazoi potoloa dut. Behin eta berriro entzun behar izan dut haurrek ez dakitela ezer, ez dutela interesik, euren interesa gurasoak esaten dutena dela, haurrek bakarrik jolasten dakitela, eta noski, haur hezkuntza eta umezaintza gauza bera dela, bertan beste haurrekin batera jolasten pasatzen dutela goiza gurasoak lanean dauden bitartean. Hau da gure haurren inguruan dugun iritzia? Tontoak direla uste dugu? Eta hau da gure hezkuntzaren inguruan uste duguna? Eskola jolastoki handi bat dela soilik?
Helduon iritzi eta itxaropenek haurren mugak ezartzen dituzte. Ezin dugu haurraren garapen oso eta integrala bermatu haur horretan sinesten ez badugu, eta hezkuntzaren funtzioa zaintza eta jolasa soilik dela lau haizetara eta arazorik gabe zabaltzen dugun bitartean ezin diogu eskolari gure haurrak hezteko eskatu.
Haurrek interesak dituzte, jakinmin handia, euren garapenaren abiapuntua eta bidea horiek baitira. Guk hauek errespetatu eta elikatu behar ditugu, eta ez hauek mugatu. Eskola aldiz, esperimentazioaren bidez ezagutzaren bidea eraikitzeko laguntza izan behar da, eta ez zentzugabeko eduki kaxa erraldoi bat.
Gure buruari benetan zer nahi dugun galdetu beharko genioke. Gure haurrek ezagutza ikasi edo gaitasunak garatu dezaten nahiago dugu? Gure gizartearen oinarria lehiakortasuna edo besteekiko errespetua izatea nahi dugu? Emaitza ezberdinak nahi baditugu ezin dugu betikoa behin eta berriz errepikatu, horregatik, hezkuntza aurrera jarraitzeko egiten duen lana baloratu eta ez zapaldu, eta beti, hezkuntzak pertsonekin lan egiten duela gogoratu.
Laguntzaren gakoa: lan kooperatiboa
Sarrera asko idatzi ditut laguntza eta laguntza zerbitzu ezberdinen inguruan, baina oraingoan, laguntza hitza borobiltzeaz gain honen atzetik dauden ezkutuko elementuen inguruan hausnartzearen garrantzia azpimarratu nahi dut.
Gelan, eta hitz gutxitan, laguntza pertsonen garapena, hezkuntza, interesak eta ongizatea bermatzen duen estrategia eta baliabideen multzoa bezala definitu dugu, hauen artean laguntza terapeutikoa, kontsultazko laguntza eta laguntza curricularra goraipatu ditugularik.
Pertsona, behar eta ikuspegi ezberdinak daudenez hauei erantzuteko modu edota hobeto esanda laguntza mota ezberdinak egon behar dira. Gainera, guzti hauek kudeatzeko tresna edota baliabide ezberdinak ditugula aztertu dugu: POAT (Plan de Orientación y Acción Tutorial: Tutorizazio programa), PAD (Programa de Atención a la Diversidad: Aniztasuna kudeatzeko programa) eta Hizkuntza proiektua (Eskolako hizkuntzen garrantzia eta hauen komunikazio konpetentzia nola erantzun). Horregatik, bakoitzaren ezaugarri nagusiak aipatu eta azaldu ditugu, etorkizunean gure erantzuna modu egokienean bideratu ahal izateko.
Benetako eskola inklusiboa lortu nahi badugu laguntza eta laguntza zerbitzu ezberdinen ikuspegia, lana eta antolaketa era inklusiboan gauzatu behar dugu. Zailtasun edo urritasun bat duen haurrari erantzuteko laguntza profesionala beharrezkoa denean, hauekin lan kooperatiboa egin behar dugula argi izan behar dugu.
Rafael Medinak talde kooperatiboak norberaren ikaskuntza edota lana lortzeko besteen lana eta ikaskuntza beharrezkoa duen taldea bezala definitzen du, helburua beti bikoitza dela aipatuz: ikaskuntza eta sozializazioa. Tutore, irakasleria eta talde multiprofesionalen arteko talde lan bateratua behar beharrezkoa da zailtasunei era egokian aurre egin ahal izateko.
Talde multiprofesionalek eskolarekin lan egin behar du urritasun edota zailtasun bat duen haurrari erantzuna emateko, eta ez du soilik ume horrekin, indibidualki, lan egin behar. Beste hainbatetan aipatu dudan bezala premia berezia duena eskola da, ume horren zailtasunei aurre egin ezin diolako. Horregatik, laguntza behar duena eskola da, eta laguntza horri esker ume horren oztopoak gainditzen ikasiko du.
Aurreko astean, Bergarako AransGi eskolako aditu batekin elkarrizketa bat izateko aukera izan nuen, eta inklusioaren ikuspegiaren gaia jorratu genuen. Teoria mailan oso ondo dagoela aipatu ondoren, gaur egungo eskola eta irakasle gehienek inklusiboak izatetik urrun daudela aitortu zidan. Bere elkarteak haur gorrekin egiten du lan, hauek premia berezi handiak dituzten umeak direlarik. Hori dela eta, elkartearen profesionalen laguntza oso onartua eskertutakoa da eskola guztietan. Profesionala eskolara joan aurretik haur hipoakusikoaren tutore edo irakasle taldearen ardura handia bada ere, profesionala eskolan bertaratzen denean ardura hori guztiz desagertzen da, ardura guztia profesionalari transferitzen baitio.
Aipatutako egoera jarrera txar baten adibidea da. Ume bakoitzaren ardura tutorearena da, eta umeak izan ditzakeen zailtasunei erantzuteko profesional baten laguntza behar badu, hau onartu, aprobetxatu eta berarekin kooperatiboki lan egin behar du. Kanpoko errekurtsoa gure taldearen parte izan behar da, guztiok batera lan egin ahal izateko. Horrela guztiok ikuspegi eta bide berdina jarraitzeko aukera gauzatuko da, erantzunaren kalitatea bermatuz. Oztopoak gainditzeko irakasle ekipo osoa inplikatu behar da ikasleri osoari erantzunez.
Eskola inklusiboaren didaktika
Eskola inklusiboari buruz hitz egiterakoan, integrazio hitza ahaztu behar dugu, errespetua, parte-hartzea eta elkarbizitzari lekua utziz. Hezkuntza Berezia eta integrazio gure egunerokotasuneko hiztegiaren parte izaten jarraitzen duten bitartean ezin dugu benetako eskola inklusiboaz hitz egin, hauek segregazioaren ezaugarriak baitira.
Gaur egungo mundua, gizartea eta eskola bera eskola inklusiboaren teoria praktikara eramateko oztopo bihurtu dira. Eskolari dagokionez, hezkuntza sistema, curriculuma, eskolaren antolakuntza, irakaslegoaren pentsamendua, ebaluazioak eta bestelako ekintzak aldatu behar dira. Eskola inklusiboaren arazoa, gaur egungo eskola da.
Hiru dira gure eskola publikoak eskola publiko inklusiboa bilakatzeko gainditu behar dituen oztopo nagusiak:
– Oztopo politikoa
– Oztopo kulturala
– Oztopo didaktikoa
Politikari dagokionez, hezkuntza legeen arteko kontraesanak ugariak dira. Hezkuntza berezia, curriculumaren moldaketa bereziak eta laguntza gelak guztiontzako hezkuntzaren inguruko diskurtsoarekin batera aipatzen dira. Legeak koherenteak izan behar dira kalitatezko hezkuntza eraikitzeko eta hezkuntza inklusiboan murgildu ahal izateko.
Bestetik, kultura. Betidanik, inteligentzia maila erabili da umeen sailkapena egiteko, batzuk beste batzuek gainetik jarriz. Honen arabera, ume batek ikasteko zailtasunak dituela ezartzen da, eta kasu gehienetan, talde eta gela arruntetik bereizten da. Ikasteko gai ez diren umeak daudela pentsatzen jarraitzen dugun bitartean, eta hezkuntza berezi, integrazioa eta curriculumaren moldaketei buruz hitz egiten jarraitzen dugun bitartean, segregazioa onartutako praktika izaten jarraituko du.
Eta azkenik, gure gaiari helduta, oztopo didaktikoak, hau da, eskola eta gela mailan, irakasle modura, gainditu behar ditugun mugak edo beste era batera esanda, aldatu behar ditugun ezaugarri edota ekintzak:
- Lan egiteko modua: Lehiakortasuna alde batera utzi guztien arteko lan kooperatibo eta bateratua bultzatzeko. Umeek bere ikaskide guztiek, era ezberdinean izan arren, ikasteko gaitasuna dutela ulertu behar dute, eta horretan lagundu. Gelan, eta eskolan, elkarbizitza eta elkar ikasketan oinarritutako komunitatea sortu behar da. Haurrak komunikatzeko (hitz egin eta entzun) beharra asetu behar dute, kalitatezko heziketa lortze bidera.
- Lan estrategiak: Ikasgai eta eduki zehatzetan oinarritutako curriculuma ahaztu eta arazo zein proiektuetan oinarritutako curriculuma eraiki. Umeen aurrezagutzak zein interesak kontuan hartuta, elkarlanean ikasten ikastea bultzatu behar dugu, harremanak sendotuz, ikerketa tresna nagusian bihurtuz, bestearen interes, idei zein ekintza errespetatuz eta nola ez, guztion garapen integrala maila berean bermatuz.
- Antolaketa: Espazio eta denboraren antolaketa ekintzaren arabera antolatu behar da, eta ez aldez aurretik ezarritako irizpide edota helburu batzuen arabera. Taldekatzeak heterogeneoak izan behar dira, ikaskuntza interaktibo eta elkar laguntzaren bidez ikasteko aukera eskainiz. Eta azkenik, hausnarketa eta adostasuna bideratzea ezinbestekoa da.
- Irakaslearen ikuspegi eta formakuntza: Eskola inklusiboaren arrakasta irakasleak aniztasunaren aurrean erantzuteko duen gaitasunean oinarritzen da. Giro atseginak sortzeko gauza izan behar da, haurren interesetan oinarrituz ikasteko motibazioa lortuz.
- Familiaren parte hartzea: Balioen transmisioa ez da irakaslearen egitekoa soilik, familiarena zein bestelako hezkuntza agenteena ere bada. Aniztasuna onartu eta aniztasunean bizi behar dugu, guztion arteko elkarlana bermatuz. Familiaren parte hartzea eskolan garrantzi handikoa da guztion arteko eta guztiontzat eraikitako eskola izateko.
Eskola inklusiboa lortzeko horretan sinetsi behar dugu, guztiok, eta lana batera egin. Konpromisoa hartu, eta gure eguneroko ekintzak pixkanaka aldatu. Aniztasuna ez da eskolara moldatu behar, eskola aniztasunari erantzuten jakin behar dio, guztioi lekua eskainiz. Guztiontzako kalitatezko hezkuntza publikoa posiblea da, eta guztion lanari esker gizarte osoaren zein banakakoen bizitza normalizaziorantz bideratuko dugu.
Eskola Berriaren Oinarriak 