Arazo-egoeren metodologia, ikasleen oinarrizko konpetentziak bermatzeko gako

Egun curriculumean oinarrizko konpetentziak garatzeko printzipio metodologikoak zehazten dira. Edukiak eguneroko bizitzarekin lotura izan behar dute eta horien lanketa egoera errealetan izan behar dute abiapuntua. Irakaslea izango da ikasketa-egoerak edota –eszenatokiak diseinatu eta antolatzearen arduraduna baina horien ebazpenean ikas-komunitate osoaren inplikazio aktiboa ezinbestekoa da. Horregatik, arazo-egoerak metodologia ikasleen oinarrizko konpetentziak bermatzeko estrategia ezin hobea da.

Arazo-egoeretan euren errealitatearekin lotura estua duen testuinguru eta arazoa aurkezten zaie ikasleei. Horri irtenbidea emateko (azken emaitza lortzeko) ikasleek jarduera anitzak eraman behar dituzte aurrea. Aurrerapauso bakoitzari esker ikasleek zeharka diziplina baitako zenbait konpetentzia landu dezakete eta, era berean, gaitasun digitala ere txertatzen da (informazioa bilatu, edukiak digitalki sortu, azken emaitza produkzio digital modura jaso…).

Berritzegune Nagusiak arazo-egoeretan oinarritutako zenbait unitate didaktiko landu eta guztion eskura jarri ditu Baliabide interesgarriak eta erabilgarriak benetan. Eta hona hemen nik sortutakoa (Gasteiz-en tranbia-linea berria?) , adibide gisa:

Era berean, norberak sortu dezake arazo-egoera bat. Egunerokotasuna, gertuko testuingurua eta taldearen ezaugarriak kontuan hartuta, edozein arazo-egoera lantzea posiblea da eta beti ikasketa-prozesu esanguratsua izango du bidelagun.

Arazo-egoeran oinarritutako unitate didaktikoa diseinatzerakoan, ezinbestekoa da testuingurua, arazoa eta helburua edo lortu beharreko emaitza ondo zehaztea. Ondoren, horretarako eman beharreko pausuak (jarduerak) eta erabili beharreko materialak (tresnak eta baliabideak) aldez aurretik zehaztu ditzakegu. Hala ere, egiteko modu bakarra ez dagoenez, pausu horien planifikazioa taldearen esku utzi ditzakegu, euren sormena eta erantzukizuna indartuz.

Orduan, ia konturatu gabe, arazo-egoera bakar baten gauzatzearekin hainbat konpetentzia lantzen direla konturatzen gara. Arazo-egoerak euren errealitatearekin lotura dutenez, ikasketak zentzu handia izango du, ikasleek konpetentziak zeharka garatuko dituzte eta euren inplikazio eta parte-hartzea nabarmenki areagotuko da.

Gertakari Kritikoaren Teknika, giza jokabideak ikertzeko teknika

Critical Incident Tecnique (CIT) edo Gertakari Kritikoaren Teknika irizpide metodologiko eta kritiko zehatz batzuk betetzen dituzten prozedura multzoa da. Teknikaren helburu nagusia giza jokabidearen behaketa zuzena aurrea eramatea da, behaketa arazo praktikoen ebazpenean erabilgarri izan dadin.

Gertakaritzat behatu daitekeen edozein giza jokabidea ulertzen da. Gertakaria kritikoa izateko, gertakariaren ondorioek ez dute zalantzarik sortu behar. Teknikak jasotzen ditu esanahi handia duten gertakari kritikoak erregistratzeko irizpideak eta prozedurak.

Horregatik, teknika egokia da giza jokabidea ulertzeko helburua duen edozein ikerketa kualitatibo aurrera eramateko, zein hausnarketa pertsonala eta kritikoa indartzeko.

Gertakari kritikoa metodo malgua izan arren, jaso behar ditu honako bost pausuak:

1. Helburu orokorrak: gertakaria zehaztu eta aztertu.
2. Plana eta zehaztapenak: gertakariaren xehetasunak jaso.
3. Datuak jaso: arazoak identifikatu.
4. Datuak aztertu: arazoa ebazteko erantzun posibleak.
5. Emaitzak: ebaluazioa: arazoa ebazteko erantzunaren egokitasuna.

 

Iturria:

Flanagan, J. C. (1954). The critical incident technique. Psychological bulletin, 51(4), 327.

Basati txikia

L’Enfant sauvage (1970)-Francçois Truffaut

El niño salvaje filma XVII. mendearen bukaera gertatutako gertakizun errealetan oinarrituta. Basoan bakartua bizi izateagatik, gizarterekin inolako harremanik izan ez duen haur bate hezkuntza prozesua kontatzen du.

Gormutuen Institutuan lan egin zuen Itard medikuaren (1801-1882) legatu pedagogikoa bezala definitu dezakegu. Bertan, Averyton-eko oihanetan agertu zen mutiko basatiaren behaketa eta eman zitzaion hezkuntza-tratamendua jasotzen dira. Esquirolen ustez umea abandonatzearen ondorioz azen, eta Pinelentzat, aldiz, idiota zen.

Itardek bost urte eman zituen haurra etsi gabe hezten. Bere sentimena, adimena eta afektibitatea garatzeko xehetasun handiz landutako ekintzen bidez lan egiten zuen. Hezkuntzako bere ikerketek eragin handia izan zuten XIX. mendean zehar egindako lan mediko-pedagogikoetan eta gerora sortu eta antolatu ziren eskola bereziak. Hainbat egileen inspiratzaile ere izan zen.

Pelikulak sozializazio prozesuaren garrantzia azpimarratzen du, ume basatiaren naturaltasuna gizartearen hipokresiarekin alderatuz. Garaiko errealitate sozial, akademiko eta medikoa islatzen du.

Argi dago pelikulan ematen diren pentsamolde, ikuspegi, metodologi eta jarrera asko gertaeraren garaiarekin bat egiten dutela, zaharkituta daudela alegia. Zorionez, gaur egun, hauetako asko gaindituak edota baztertuak izan dira.

Hezkuntzaren garrantzia eta honen indarra azpimarratzen da, eta honekin ados nagoen arren, ume basatiak jasotzen duen tratua ezin dela inondik inora onartu pentsatzen dut. Animalia balitz bezala harrapatzen dute, eta bere egoeraz baliatzen dira gainontzekoen barre eta txantxak eragiteko. Ondoren, ikertzaile baten etxean isolatzen dute eta umearekiko maitasun adierazpen txikiak ikusteko aukera dauden arren, bere beharrak kontuan hartzen ez direla uste dut. Metodologien oinarria sari/zigorrak dira eta momentu askotan ez da bere erritmoa, deskantsua edota interesa errespetatzen.

Pelikula bukatzerakoan, galdera zehatz bat egin nion nire buruari eta oraindik ere, galdera berari bueltak ematen nabil: sozializazio prozesuaren garrantzia azpimarratzen da, baina noren beharra da? Ume basatiaren beharra, Itard medikuarena edo gure gizartearena? Garaiko gizartearentzat ezinbestekoak ziren hezkuntza ekintza ezberdinetan gaitasuna lortzeko umearen eskubide, beharrak eta erritmoa alde batera ahaztuta uzten dira, momentu askotan Itard medikuaren teoria baieztatuko duen ikerketa umearen ongizatearen gainetik jarriz.

Hezkuntza, sozializazio prozesua eta ondorioz garapen integrala ezinbestekoa da ume guztien bizitzetan, baina nork markatzen ditu pautak? Noren beharraren arabera egiten da lan? Haurraren testuingurua, historia, beharra, erritmoa eta beste mila ezaugarri aztertu behar dira honi egokitutako hezkuntza eskaintzeko, bere interesetatik abiatuta eta bere erritmoa errespetatuz.

 

* Filmaren inguruan egindako azterketa teknikoa (Pantxis taldearen lana)

Lazhar irakaslea

Monsieur Lazhar (2011) – Philippe Falardeau

Bachir Lazhar 55 urteko argeliarra da. Montreal-ko ikastetxe batean kontratatua da, egoera tragikoetan hildako Lehen Hezkuntzako irakaslea ordezkatzeko. Gainditu behar dituen zailtasunak ugariak dira, baina bere irakasteko era umeak zein kurtsoa aurrera eramateko ezinbesteko tresnan bihurtzen da.

Pelikulak gai anitz eta ezberdinak lantzen diren arren dolua eta hezkuntza sisteman du oinarria. Bertan hezkuntza sistema berrien eta irakaslearen irudi zaharkituaren arteko talka ikusteko aukera dugu. Bachir metodologia, antolakuntza, arau, ohitura eta harreman ezberdinetara egokitu behar da, baina guzti hau bere erara egiten du, umeekiko duen maitasuna ahaztu gabe.

Gure gizartean beldurra, heriotza, eta nahigabea gai tabuak dira, eta are gehiago umeekin. Baina irakasle honek errealitateari bizkarra eman beharrean haurrekin hitz egitea eta gaia lantzea erabakitzen du. Haurren doluataz arduratuta, eskolaren arauak apurtu eta emozioen adierazpena bultzatzen eta indartzen du.

Istorio polit eta hunkigarri baten bidez eskolaren funtzio bikoitza barneratzen dugu: irakastea eta heztea. Gainera, garapen emozionalaren garrantzia azpimarratzen du, elkarrizketaren eta maitasunaren beharra goraipatuz.

Gaia aprobetxatuz, Haur Hezkuntza kolorezko fitxak, abestiak eta jolasak soilik dela pentsatzen dutenei, haurrekin, egunerokotasuna, errealitatea eta emozioak landu behar direla gogoratzen diet. Garapen integrala bermatu behar dugu, eta alderdi emozionalaren kudeaketa eta adierazpena zein errealitateari aurre egiteko estrategiak honen parte dira.

Curriculumaren egokitzapena

Nire sarreretan askotan aipatu dudan kontzeptua da eta honetan, asko ez bada ere, pixka bat sakontzea beharrezkoa dela uste dut.

Curriculumaren egokitzapenak aniztasuna kudeatzeko eta honi erantzuna emateko hezkuntza esku hartze estrategia multzoa bezala definitu dezakegu eta bertan zer, nola, noiz irakatsi eta zer, nola eta noiz ebaluatu jasotzen dira. Curriculuma malgua izan behar da, ikasleen ezaugarri pertsonalak kontuan hartzeko aukera izateko. Eta nola ez, eskola inklusiboaren elementu dinamizatzailea izan behar da, gure hezkuntza esperientzia hobetzeko bidea eskainiz.

Kasu honetan, hiru banakako curriculum bereizten dira:

1. Curriculum arrunta egokitzapen txikiekin: aldaketak denboralizazio, didaktika nagusi eta garrantzitsuenetan, metodologia eta ebaluazio irizpidetan egiten dira
2. Curriculum arrunta egokitzapen handiekin: aldaketak ugariak izango ziren eta curriculumaren elementu nagusietan eragina dute, hau da, helburu eta edukietan
3. Curriculum berezia: curriculumaren arlo eta elementu gehienen aldaketa, ikasleari egokitutako lan plan pertsonala sortuz

Egoeraren araberako curriculum egokitzapenak beharrezkoak diren arren, gure curriculum orokorra normalizazio printzipio eta ikuspegi inklusiboan oinarritzea ezinbestekoa izango da aniztasunari erantzuna emateko. Bertan, antolaketa estrategiko malgua ezartzeaz gain, guztiontzako metodologia, ariketa, material eta ebaluazioa zehaztu behar da, baina inola ere, ikasleen erritmo pertsonalak ahaztu edo hezkuntza ekintza homogeneizatuz.

Egokitzapen eta aldaketak aldizka berrikusi behar dira, eta hauek moldatzeko beharra dagoenean aldaketak egin. Kontuan izan behar da, curriculum egokitzapena, hezkuntza-premia bereziei erantzuna emateaz gain, gure hezkuntza ekintza gure ikasle guztien behar ezberdinetara egokitzeko aukera ematen digula, eta honetaz baliatu behar gara gure erantzuna etengabe hobetu ahal izateko.

Zine Forum metodologiaren alde

Sarrera hau ez idaztea nahiago nuke, baina tamalez, pasadan astean gelan bizi izandakoak hau egitera behartzen nau.

Nire lehen sarreran, metodologia atsegin baten aukeraketa eta erabileraren garrantziaz mintzatu nintzen. Metodologia motibazio handienaren edota motibazio ezaren oinarria izan daiteke. Era berean, motibazioa ikaskuntza esanguratsuaren funtsezko alderdia da. Ondorioz, metodologia motibagarri bat ikaskuntzaren helburuaren arrakasta lortzeko gakoa da.

Gure irakasletako batek, bere irakasgaia aurrera eramateko, pelikulen ikuskapen eta hauen inguruko “zine forum”etan oinarritutako metodologiaren alde egin du. Baina, honen aurrean aurkitu duen erantzuna oso desatsegina izan da, modu politean esatearren.

Pantaila handiko irudi sekuentziei esker, beste errealitate batzuk ezagutu ditzakegu, hauek barnetik ezagutu eta irakasle izateko hain garrantzitsua eta ezinbestekoa den hausnarketari ekin, ikaskuntza handiak barneratuz. Nor ez da “Rebelión en las Aulas” (James Clavell, 1967) pelikula ikusterakoan irakaslearen motibazio eta inplikazioaren garrantziaz ohartu? Nork ez du “Los chicos del coro” (Christophe Barratier, 2004) filma ikusterakoan artearen botereari buruz pentsatu? Edota, nork ez du beldurra sentitu “La ola”n (Dennis Ganse, 2010) erakusten den metodologiaren indarra ikusita?

Klasean pelikulak ikusteak abantaila erraldoi bat du, pelikula irakasle begien bitartez aztertzeaz gain, ikaskideen zein irakaslearen ikuspegi, pentsamendu, hausnarketa eta iritziak jasotzeko aukera eskaintzen du, norberaren hausnarketa propioa eta ikaskuntza ikaragarri aberastuz. Era laburrean esanda, ekintza aberasgarri eta eraginkorra. Metodologia erabat positiboa.

Hala ere, ekintza hauen aurrean, ikaskide batzuen erantzuna ez da batere positiboa. Batzuek, pelikula hauek Hollywoodeko filma arrakastatsuak ez direnez, aspertzen direla aitortzen dute, bestelako zereginetan denbora emanez. Beste batzuk aldiz, gelatik alde egiten dute, irakaslearen proposamena zein lana gutxietsiz eta teoria hutsa ez diren metodologiei bizkarra emanez.

Gaur ikaskideak direnak etorkizunean umeen garapenaren eta nortasunaren eraikuntzaren agente garrantzitsuenetako bat izango dira. Horregatik, horrelako ekintzak aprobetxatu eta hauetaz baliatu beharko ziren egingo duten lanaren inguruan sakonki hausnartzeko.

Haur Hezkuntzako haurrak ez dira jostailuak, euren nortasuna, izaera, emozioak, kognizioa eta azken finean bizitza eraikitzen ari diren pertsona txikiak dira eta gure errespetu osoa merezi dute. Errespetu hori, gehiago ikasteko eskaintzen dizkiguten aukera guztiak ondo aprobetxatuz adierazten da.

Beraz, lerro hauen bitartez, irakaslea bere metodologiarekin aurrera jarraitzeko animatzen dut. Era berean, beste errealitate batzuk ikustea eta hauek komentatzea eta barne hausnarketa aurrera eramatea gustuko ez dutenei, benetan Haur Hezkuntzako irakaslea zer den eta horrek zer eskatzen duen sakonki pentsatzea eskatzen diet.

Metodologia egokiaren garrantzia

Gaurkoan ikasgai berri baten aurkezpena izan dugu: “Eskola Inklusiboaren Oinarriak”. Azken urtean zehar behin eta berriz entzun ditugu kultur aniztasuna, hizkuntza aniztasuna, koordinazioa, hezkuntza-printzipioak, partaidetza, aukera berdintasuna, ikuspegi anitzak, hezkuntza premia bereziak, zailtasunak eta bestelako kontzeptuak, eta guzti hauek, komatxoen artean aipatutako hiru hitz horie bidez lotzen direla uste dut.

Irakasgaiaren helburu nagusia etorkizunean izango dugun lanbidean topatu dezakegun aniztasuna nolakoa izan daiteke ezagutzea eta, honekin aurrez aurre topatzean, gure eskura ditugun giza-baliabide zein baliabide materialak nola kudeatu irakastea dela suposatzen dut.

Ikasturtean zehar, aukera izango dut nire buruan gaian kokatzeko eta aipatutako egia den egiaztatzeko, hausnarketa pertsonala indartuz. Baina gaurkoan, hitz horiek alde batera utzi eta eskolan garrantzi handia duen arlo bati heldu diogu: metodologia. Berriz ere, gure helburuak eta eginbeharrak planteatzeko eta bideratzeko modua gure interes eta motibazioan eragina handia duela ikusteko aukera izan dugu.

Blog honen atzean dagoen irakasgariaren izen potoloa irakurrita, edota, lortu nahi diren konpetentziak ezagututa, irakasgaia oso teorikoa eta gure artean esango genukeen bezala, “txaposoa” izatea espero nuen. Hala ere, gure onerako, irakasleak erabiliko duen metodologia oso urrun dago klase magistral aspergarrietatik.

Kontzeptuak, konpetentziak eta helburuak irakurketa, hausnarketa, idazketa, talde lana, gelako elkarrizketa eta antzerako estrategien bidez planteatu ditu, niri kasuan behintzat, interesa eta motibazio ikaragarria sortuz. Gainera, lana aurrera eramateko teknologia berriak erabili beharko ditugu, beraz, nire kasuan, nire interes pertsonala direla eta, motibazioa bikoiztuz.

Helburuak lortzeko planteatzen diren jarduera eta estrategiak edukiak bezain garrantzitsuak dira eta gaurkoan planteatu dizkigun metodoak egoki baino egokiagoak direla uste dut. Ondorioz irakasgaian, helburuak zein edukiak lortzeko, lan asko egiteko prest nago, motibatua nago, gogotsu.

Ikasketa esanguratsua posiblea da, non ikasleen parte-hartzea lekua duen. Horrelako aldaketa proposamenak, ekimenak eta hausnarketa bultzadak gure etorkizuneko hezkuntza eraikiko dutena izango dira, beraz, eraiki dezagun bidea elkarrekin!