Blogaren artxiboa
Jostailuak: Merkatua vs. Gure ardura
Aurreko sarreran aipatu dudan bezala, jostailuek haurren hezkuntzan eragin handia duten elementuetako bat da, euren sozializazio agenteetako bat jolasa da. Hau kultura patriarkalak bultzatzen dituen genero banaketa diskriminatorioan oinarrituta badago, gure haurrek zailtasun handiz barneratuko dute guztiontzako beharrezko eta aberasgarria den berdintasunaren balioa (genero ezberdintasunak ez du soilik emakumea diskriminatzen, kultura matxistaren ondorioz gizonezkoa ere galtzailea da, bere nortasuna era askean eraikitzeko aukerarik ez duelako).
Arazo honen aurrean, askok, norberaren erantzukizunaren ardura hartu beharrean, merkaturen ezarpenei egotziko die errua. Eta ez da gutxirako, gaur egun merkatuak jostailuak eskaini eta saltzeko dituen estrategiak erabat sexistak eta lotsagarriak baitira.
Orain esandakoa konprobatzeko gabonetako jostailu katalogoak hartu besterik ez dugu. Garai batean katalogoa orrialde urdin eta arrosetan banatzen zen. Horren kontra egindako lan handiaren ondorioz sailkapen zentzugabe hori gainditu dugu. Baina oraindik lan handia dago egiteko. Gaur egungo katalogoen sailkapenak, nahiz bi kolore (genero) araberakoa ez izan, oraindik ere berdintasunaren adibide izatetik urrun daude. Nire esku artean izan ditudan azken katalogoetan jostailuak motaren arabera sailkatzen dira, hau da, bizikletak bizikletekin, panpinak panpinekin. Hori bai, atalaren arabera, jostailuekin jolasten agertzen direnak beti genero berdinekoak dira, kotxeen atalean guztiak mutilak eta sukaldeen atalean berriz guzti guztiak neskak.
Gainera, orain arte jostailu neutroak izan direnak azken urteetan aldatu egin dira, neskentzako eta mutilentzako produktu ezberdinak eskainiz eta generoen arteko ezberdintasunak eta estereotipo sexistak indartuz. Honen adibide argia LEGO da. Orain dela urte askotako produktua eta gaur egungoa alderatzea nahikoa da gure gizarteak egiten ari den atzera pausoaz konturatzeko. Lego-rena ez da kasu isolatua. Hurrengo estekan azken urteetan aldatu diren jostailuetako batzuk aipatzen dira. Benetan hausnarketa sakona eskatzen duten aldaketak dira.
Jostailuen bilakaera (inglesez)
Hori gutxi balitz, jostailu dendetan dauden profesionalen ikuspuntua era aipatu behar da. 2014. urtean, puzzle bat erosteko asmoarekin sartzen zara Bilboko jostailu denda batean, bai, irudi zehatz bat osatzeko helburuarekin pieza ezberdinak elkartzea eskatzen dizun jolas horietako bat erosi nahi duzu. Dendariari zure nahia aipatzerakoan, honek galdera batekin erantzuten dizu: norentzat da? neska edo mutila?. Hau, zoritxarrez, ez da asmatutako egoera bat, nire lagun bati gertatutaren istorioa erreala da, benetakoa. Oraindik harrituta eta zeharo beldurtuta nago. Norbaitek neska eta mutilen puzzleen arteko ezberdintasunak ezagutzen baditu, mesedez, azaldu.
Esan bezala, merkatuaren teknikak erabat atzerakoiak eta diskriminatzaileak dira, baina, ezin dugu gure erantzukizuna horren atzean ezkutatu. Jostailu horiek aukeratu, erosi eta umeei eskaini edo ez erabakitzen dutenak gu gara. Gure inguruan dauden haurren jostailu eta jolas eskaintza gure menpe dago. Azken hitza gurea da, eta eskaintza hori zabal eta anitza izatearen ardura baita. Gure esku dago kultura matxistak ezarritako pentsamendu, jokabide eta jarduera banatuak jostailuen bidez transmititu eta zabaltzea edo ez. Merkatuak ez ditzala gure haurren nortasun eta interesak eraiki, gure umeek esperimentatzeko, konparatzeko, hausnartzeko eta era askean erabakitzeko eskubidea baitute.
Jostailuen bidez berdintasunerantz
Gabon garaia atzean utzi dugu eta bakoitzarentzat oso esanahi ezberdina duten egunak direla aitortu behar da. Batzuentzat deskantsatzeko egunak dira, oporrak alegia. Beste batzuek eliza katolikoak ezarritako data garrantzitsu bezala ulertzen dituzte. Askotan, familiarekin elkartzeko garaia da, edo arrazoi askogatik gure artean ez daudenak inoiz baino gehiago faltan botatzeko egun tristeak. Hainbat etxeetan, umeen ilusioarekin disfrutatzeko aukera ezin hobea dira gabon egunak eta hau oparien elkartrukatzearekin erabat lotuta dago.
Hau esanda ez dut gabonen esanahiaren inguruan hausnartuko, norberak badaki egun hauen inguruan duen sentimendu edo iritzia. Baina galdera bat egin nahiko nuke: gabonak genero berdintasunean pentsatzen dugun garaia da?
Etxe askotan agian, beste hainbat estereotipo sexisten artean, gabonetan egiten diren afari eta bazkari ugarien lana emakumeei dagokiela pentsatzen dute. Baina, hau aldatu beharreko pentsamoldea bada ere, ez da gaurko gaia. Gaur haurren jostailuetan zentratuko gara, haurrek gabonetan jasotzen duten jostailu sorta horretan eta horren inguruan zenbat pentsatzen dugun.
Zoritxarrez jostailuak haurren aisialdi tresna hutsak direla pentsatzeko ohitura erabat zabalduta dago, eta hori baino, jostailuak heziketa tresna garrantzitsu eta boteretsuak direla ulertu beharko genuke. Haurra jolasaren bidez hazi eta hezten da, jolasaren bidez bere nortasun eta identitatea eraikitzen du eta ondorioz haurrari eskaintzen dizkiogun edo eskaintzen ez dizkiogun jostailuek erreparatu beharko genieke, horren atzean balio kultural ugarien transmisioa baitago.
Momentu batez zure inguruan dauden umeengan pentsatu. Aukeratu neska bat, kamioi bat oparituko zenioke? zergatik?. Orain aukeratu mutil bat, sukalde bat oparituko zenioke? zergatik?. Galdera biei baietz erantzun baduzu, zorionekoa zu eta zure inguruan dauden haur guztiak. Ez bada horrela, zure buruari hainbat galdera egin beharko zenioke: neska bat kamioi batekin jolas esperientzia aberasgarria izateko gai ez dela uste duzu? mutil batek sukalde batekin nola jolastu ez dakiela uste duzu? Arazoa helduak markatzen dituen estereotipo eta bazterketa sexista da, eta ez haurren gaitasun edo interesak.
Bi urteko mutil bat hartuko dugu adibidetzat. Haur hau jolas sinbolikoaren etapan sartu berri da, hau da, bere jolasa imitazioan oinarritzen da. Bere testuinguru hurbilena, ume gehienen kasuan bezala, bere etxea da, eta batez ere etxeko sukaldea, bertan bere gurasoekin janari gozoak prestatzeaz gain azken hilabetetan bertan bakarrik jaten ikastea lortu duelako. Zergatik ez diogu ume honi sukalde bat oparituko? Jostailu horri esker bere jolas esperientzia ederra eta positiboa izango zen, bere testuinguru hurbiletako ekintzak jolasera eramateko aukera gustukoa izango du nahiz eta mutil bat izan. Kotxea, kamioia eta bestelako jostailuak ere eskaini behar dizkiogu, baina sukaldea eta kulturalki neskentzat diren jostailuak baita.
Beraz, jostailuen garrantzian hausnartu eta haurrei eskaintzen dizkiogun, eta kasu askotan, eskaintzen ez dizkiogun jostailuetan pentsatu. Jolas esperientzia zabal, anitz eta aberasgarria eskaini inolako estereotipo sexista eraiki gabe! Haurren hezkuntza gure ardura bada, haurren jostailu eta jolasak ere gure ardura izan behar dira, gure haurren hezkuntzaren oinarria baitira.
Eskola Berriaren Oinarriak 