Involúcrame

Eskola Inklusiboaren inguruan hitz egiterakoan, askotan errepikatzen den ezaugarri garrantzitsu eta ezinbestekoa parte-hartzea da. Honi lotuta, aurreko egunean, sare sozialak ikuskatzen nituen bitartean, esaldi polit eta esanguratsua aurkitu nuen: “Esan eta ahaztuko dut, irakatsi eta gogoratuko dut, tartean sar nazazu eta ikasiko dut”. Parte-hartzea ikasketaren oinarria da.

Parte-hartzea gelan

Eskola Inklusiboaren ezaugarri nagusia guztion parte-hartzea da, beraz, hau bultzatzea ezinbestekoa da. Horretan oinarrituz, gure gelan, behin eta berriz, gai ezberdinak jorratzeko asmoz “eztabaida” txikiak egiteko aukera ematen digute baina, esan beharra dago, guztion parte-hartzea lortzetik oso urrun gaudela.

Eztabaidetan parte hartzen duten ahotsak, gehienetan, berdinak dira. Gainera, eztabaidek hartzen ohi duten tonu altuaren ondorioz, beste ahots batzuen parte-hartzea oztopatzen da. Arazo nagusiena txandak errespetatzen ez direla da, eta honekin batera, entzuketa aktiboaren ekintza partaide batzuentzan artean ekintza ezezaguna dela.

Entzuketa aktiboa, besteak hitz egiten duen bitartean isilik egotea baino gehiago da, besteak esaten duena entzun behar eta ondo ulertu dugula baieztatu behar da. Kasu askotan, etiketa eta aurre-iritzien ondorioz, gure aurrean dugun pertsonaren hitzak zeintzuk izango diren uste dugu, eta, pertsona hori hizketan hasten denean, esaten duena entzun beharrean, guk pentsatzen duguna entzuten dugu.

Eztabaida, elkarrizketa edota harreman bat eraginkorra eta aberasgarria izan dezan, bestea entzuteko prest egon behar gara. Entzun, ulertu eta ulertutakoari buruz pentsatu. Txandak eta isiltasunak errespetatu behar dira, baina aurrean dugun pertsonaren hitzak eta sentimenduak baita. Ahots eta iritzi gainjarpenak alde batera utzi behar dira, guztion arteko elkar ezagutza eraikitzeko.

Aurrekoan, gelan, hitz eta adierazpen egokien erabilera azpimarratu zen. Honen garrantziarekin bat nator baina galdera bat etortzen zait burura behin eta berriz: nire aurrean dudan pertsona nire hitzak entzuteko prest ez dagoenean, zertarako da baliagarria munduko azalpen onena egitea? Gainera, mezu asko, hitzak baino gehiago dira, eta hauek, nahiz eta hitz egokienak erabili, entzuketa aktiborik gabe, ez ditugu inoiz ulertuko.

Parte-hartzea ez da zure iritzia ematean oinarritzen soilik, benetan parte hartzeko, bestearen hitzak entzun, ulertu, onartu eta honen inguruan pentsatu behar da. Haur Hezkuntzako gela batean parte-hartzea sustatzeko, lehendabizi gure artean parte hartzeko gai izan beharko gara. Beraz, gerora irakasle inklusiboak izateko, gaur ere, aurreiritziak etxean utzi eta zure ikaskidea entzuteko prest egon! Bere iritzia zurea bezain baliagarria, beraz, errespetatu eta horretaz baliatu zurea aberasteko!

Talde-lana, teoria eta praktikaren arteko borroka

Eskoa Inklusiboaz hitz egiten dugun bakoitzean, beti gogoan izan behar dugu parte-hartzea eta talde-lana, hauek baitira inklusiboaren oinarriak.

Talde kooperatiboen bidez guztion parte hartzea suspertzen da eta guztien arteko elkar-ikaskuntza bultzatzen da. Babes, laguntza eta kolaborazio sareak eraikitzen dira, harremanak sendotuz eta,  beti ere, talde kide bakoitzari parte hartzeko aukera berdinak emanez.

Mota honetako talde bat sortzerakoan, kideen heterogeneotasuna bermatu behar da, bakoitzak, taldearen barnean, independentzia eta eginbehar bat izanik eta, aldi berean, guztion arteko helburu adostua jarraitzen delarik.

Taldeak benetako ikaskuntza kooperatiboa lortu dezan honako baldintzak bete behar dira:

1. Independentzia positiboa: Taldearekiko atxikipena eta konpromisoa sentitzea ezinbestekoa da.
2. Talde eta banakako ardura: Banakako lana talde lana aurrera eramateko beharrezkoa da eta horren ardura norberarena da. Guztiok ikastea guztion ardura da.
3. Talde-gaitasunak: Eduki akademikoez gain gaitasun sozial eta pertsonalak bereganatu behar dira.
4. Talde-ebaluazioa: Lan prozeduren inguruko talde zein banakako hausnarketa egin behar da aurrerantzeko antolakuntza hobetzeko.

Irakasle bezala, ikasleen ezagutzaren eraikuntza kooperatiboa eraginkorra izan dezan, honakoak izan behar ditugu kontuan:

–          Helburua argia izan behar da.

–          Prozedurak eta talde elkarreraginaren berri eman.

–          Lan-prozedura gainbegiratu eta laguntza eskaini, horrela eskatzen badute.

–          Lan zein kolaborazioari buruzko ebaluaketa egin. Lorpen indibidualak ere aipatu.

Teoria eta gero, loturak eta hausnarketa. Aipatutako ezaugarri multzo hauek nire egoera pertsonalarekin alderatu ditut. Gaur egun, talde-lanaren metodologien alde egiten da. Honi esker, ezarritako edukiez gain, bestelako gaitasun ugari lortzen ditugula onartzea legezkoa da, hala nola, kooperazioa, koordinazioa eta elkarganako errespetua. Baina, gure talde-lanaren planteamenduaren eta benetako talde kooperatiboaren artean alde handia dago.

Gure talde-lanetan, helburua argia izaten ohi da, jarraitu beharreko prozedurak ezagunak eta nire kasuan behintzat, egindakoaren inguruan hausnartzen dut, hurrengo lanari begira, hobekuntza proposamenak elkartrukatzeko. Hala ere, asko dira, aurreko baieztapena idazteko arrazoiak:

–          Independentzia positiborik eza. Taldekideen helburu pertsonalen arabera taldearekiko konpromisoa ez da ematen.

–          Ardura indibiduala ez da bermatzen. Kasu askotan, talde-lana lan gutxiago egitearen sinonimotzat ulertzen da, honen antolaketa eta lan ardura osoa gutxi batzuena soilik izanik.

–          Talde lanaren prozedurak ez dira ikuskatzen. Taldeak lortzen duen emaitza bakarrik hartzen da kontuan. Ez dago inolako feedback-ik lan prozeduren inguruan.

–          Ez da ekarpen indibiduala baloratzen, taldeak entregatutako bukaerako lana baizik.

Hau guztia gaur egungo gizartearen jarrera eta sistemaren eraikuntza indibidualagatik gertatzen dela uste dut. Unibertsitate mailan, gauzak asko aldatu dira, metodologia proposamen berriari esker klase magistrala eta banakako lana alde batera utzi da, elkarreragina eta elkar-irakaskuntza bultzatuz. Baina, oraindik ere, benetako talde kooperatiboak lortzeko bidea luzea da eta egin beharreko lana handia.

Nire kasuan adibidez, talde kooperatiboen alde egiten dut, eta batzuetan banakako lanerako joera badut ere, talde-lana aurrera eramateko eman beharreko urratsak kontuan izaten saiatzen naiz. Askotan, honen aurrean jaso dudan erantzuna oso negatiboa izan da. Prozedura, sistema eta pertsonen ardura zein jarreren ondorioz, talde kooperatiboan lan egin nahi duena ergeltzat jotzen da, honi lan zama osoa egotziz. Helburu zehatzak lortu nahi dutenek, euren esfortzu eta lanaren bidez, nota-puntuak oparitzen dizkiete lan egiteko gogo gutxi dutenei, ezagutzaren eraikuntza kolektiboa negozio ederrean bihurtuz.

Horregatik, aipatutako lan-jarrerak, balioak eta abarrekoak Haur Hezkuntzan lantzearen garrantzia azpimarratzea ezinbestekoa da. Eskolan, familian, kalean landu behar dira, txikitatik lan kooperatiboa barneratzeko eta, aurrerantzean, talde-lanetan benetako independentzia eta ardura indibiduala lortzeko.

Horretaz gain, hezkuntza sistema bera, pixkanaka bada ere, aldatu beharko genuke, kooperazioa bermatzen ez duen sistema batean talde kooperatiboak lantzeak ez baitu zentzu handirik. Irakasleen ikuspegia eta lan egiteko modua aldatu behar da, eskolen antolaketa, familiekin harremanak eta batez ere, ebaluatzeko modua.

Metodologia egokiaren garrantzia

Gaurkoan ikasgai berri baten aurkezpena izan dugu: “Eskola Inklusiboaren Oinarriak”. Azken urtean zehar behin eta berriz entzun ditugu kultur aniztasuna, hizkuntza aniztasuna, koordinazioa, hezkuntza-printzipioak, partaidetza, aukera berdintasuna, ikuspegi anitzak, hezkuntza premia bereziak, zailtasunak eta bestelako kontzeptuak, eta guzti hauek, komatxoen artean aipatutako hiru hitz horie bidez lotzen direla uste dut.

Irakasgaiaren helburu nagusia etorkizunean izango dugun lanbidean topatu dezakegun aniztasuna nolakoa izan daiteke ezagutzea eta, honekin aurrez aurre topatzean, gure eskura ditugun giza-baliabide zein baliabide materialak nola kudeatu irakastea dela suposatzen dut.

Ikasturtean zehar, aukera izango dut nire buruan gaian kokatzeko eta aipatutako egia den egiaztatzeko, hausnarketa pertsonala indartuz. Baina gaurkoan, hitz horiek alde batera utzi eta eskolan garrantzi handia duen arlo bati heldu diogu: metodologia. Berriz ere, gure helburuak eta eginbeharrak planteatzeko eta bideratzeko modua gure interes eta motibazioan eragina handia duela ikusteko aukera izan dugu.

Blog honen atzean dagoen irakasgariaren izen potoloa irakurrita, edota, lortu nahi diren konpetentziak ezagututa, irakasgaia oso teorikoa eta gure artean esango genukeen bezala, “txaposoa” izatea espero nuen. Hala ere, gure onerako, irakasleak erabiliko duen metodologia oso urrun dago klase magistral aspergarrietatik.

Kontzeptuak, konpetentziak eta helburuak irakurketa, hausnarketa, idazketa, talde lana, gelako elkarrizketa eta antzerako estrategien bidez planteatu ditu, niri kasuan behintzat, interesa eta motibazio ikaragarria sortuz. Gainera, lana aurrera eramateko teknologia berriak erabili beharko ditugu, beraz, nire kasuan, nire interes pertsonala direla eta, motibazioa bikoiztuz.

Helburuak lortzeko planteatzen diren jarduera eta estrategiak edukiak bezain garrantzitsuak dira eta gaurkoan planteatu dizkigun metodoak egoki baino egokiagoak direla uste dut. Ondorioz irakasgaian, helburuak zein edukiak lortzeko, lan asko egiteko prest nago, motibatua nago, gogotsu.

Ikasketa esanguratsua posiblea da, non ikasleen parte-hartzea lekua duen. Horrelako aldaketa proposamenak, ekimenak eta hausnarketa bultzadak gure etorkizuneko hezkuntza eraikiko dutena izango dira, beraz, eraiki dezagun bidea elkarrekin!