Gaitasun digitala, teknozentrismotik haratago

Gaitasun digitala gaitasun teknologikoa baino zerbait gehiago da. Urte askotan zehar eta, zoritxarrez, oraindik ere burugogor karratu batzuetan, uste izan da aro digitalaren oinarria tresnak direla. Hau da, teknologian garrantzitsuena tresnak direla pentsatzeko joera oso zabalduta dago eta, ondorioz, irakaskuntza gailuetan zentratzeko ohitura orokorra da.

Baina ez, gaitasun digitala teknozentrismotik haratago doa. Teknologia ikaskuntza-prozesuaren mesederako erabili behar dugu, teknologiaren benetako balioa erabilera baita.

DIGCOMP proiektuan da Europako gaitasun digitalen garapenaren oinarria. Proiektuaren helburu nagusia digitalki lehiakor izateko funtsezko osagaiak identifikatzea eta baliozkotzea da: ezagutza, trebetasunak eta jarrerak.

DIGCOMP-en arabera gaitasun digitala 5 ardatz eta  21 gaitasunez osatzen da:

1. Informazioa: Informazio digitala identifikatzea, bilatzea, berreskuratzea, metatzea, antolatzea eta aztertzea, garrantziaren eta helburuaren arabera.
   1. Informazioa arakatzea, bilatzea eta behatzea
   2. Informazioaren ebaluazioa
   3. Informazioa babestea eta berreskuratzea
2. Komunikazioa: Ingurune digitaletan komunikatzea, online tresnen bidez baliabideak partekatzea, tresna digitalen bidez beste batzuekin konektatu eta lankidetzan jardutea, komunitateetan eta sareetan interakzioan jardutea eta parte hartzea, eta kulturarteko.
   1. Teknologiaren bidez interakzioan jardutea
   2. Informazioak eta edukiak partekatzea
   3. Herritarren online parte-hartzea
   4. Kanal digitalen bidezko lankidetza
   5. Netiketa
   6. Nortasun digitalaren kudeaketa
3. Edukiak sortzea: Eduki berriak sortu eta editatzea (testuak, irudiak, bideoak, etab.); lehenagoko ezagutzak eta edukiak txertatzea eta berregitea; ekoizpen artistikoak, multimedia edukiak eta programazio informatikoa egitea; jabetza intelektualaren eskubideak eta erabilera-lizentziak aplikatzen jakitea.
   1. Edukiak Garatzea
   2. Integratzea eta berritzea
   3. Egile eskubideak eta lizentziak
   4. Programazioa
4. Segurtasuna: Banakako babesa, datuen babesa, nortasun digitalaren babesa, segurtasunaren erabilera, erabilera seguru eta jasangarria.
   1. Gailuen babesa
   2. Datu pertsonalak babeste
   3. Osasuna babestea
   4. Ingurumena babestea
5. Arazoak bideratzea: Baliabide digitalen erabilera-beharrak identifikatzea; tresna digital egokienei buruzko erabaki arrazoituak hartzea, helburuaren edo beharraren arabera; kontzeptuen gaineko arazoak ebaztea, bitarteko digitalak erabiliz; teknologiak modu sortzailean erabiltzea; arazo teknikoak konpontzea; norberaren eta besteen gaitasunak eguneratzea.
   1. Arazo teknikoak ebaztea
   2. Behar eta erantzun teknologikoak identifikatzea
   3. Berrikuntza eta teknologia sormenez erabiltzea
   4. Gaitasun digitaleko gabeziak identifikatzea

#esperientziadigitalak borobilduz:teknologia berriak eta hezkuntza berrikuntzaren azken hausnarketa

Pixkanaka ikasturtea aurrera doa eta, horrekin batera, ikasgaiak borobiltzeko eta ixteko garaia da. Horregatik, sarrera honetan “hezkuntza ikerketa” ataleko sarrerak bildu, bertako #esperientziadigitalak baloratu eta horiei lotutako ikasgaiaren azken hausnarketa jasotzen da.

Bi izan dira psikodidaktika masterreko “teknologia berriak eta hezkuntza berrikuntza” ikasgaiaren helburu edota landutako eduki nagusiak:

• Teknologia berriak eta hezkuntza berrikuntzaren ikerketa
• Hezkuntza ikerketarako teknologiak

Lehenengo helburuari lotutako eskolek ikerketaren informazio iturri garrantzitsuenetako batean murgiltzeko aukera eskaini digute: ikerketa-taldeak. Teknologia nire interes-gune nagusietako bat izanik, oso interesgarria eta aberasgarria izan da gaiari lotutako ikerketa-taldeen lanak ezagutzea. Gainera, egindako ariketa eta hausnarketa pertsonalei esker, ikerketan zaintza teknologikoa oinarrizko eginkizuna dela barneratu dut.

Era berean, ikerketa aurrera eramateko teknika berriak ezagutu eta praktikan jarri ditugu: narratiba eta gertakari kritikoa. Hasieran egin beharrekoa ulertzea kostatu zitzaigun arren, ikaskideen artean norberaren gertakari kritikoaren sorkuntza anonimoa egiteko motibazioa eta inplikazioa nabaria izan da. Norberak barruan dituen arduren adierazpena indartzeaz gain, ariketak gure ahotsa zabaldu du, gizartea hobetzeko tresna ezin hobea dela baieztatuz.

Horretaz gain, bideoen bidez teknologiaren erabileraren eta pribatutasun irrealaren eta ikerketaren inguruan hausnartzeko aukera izan dugu. Teknologiaren erabilera gero eta hedatuago dago baina gutxi hausnartzen da horren erabilera kritikoari buruz. Ia ezinezkoa da momentu oro online ez egotea, baina, horretaz jabe izan behar gara eta online-jarrrera kritikoa eta arduratsua garatu.

Azkenik, laster tesia entregatu eta defendatuko duten bi doktoretza-ikasleren esperientzia eta ikerketa-lanak ezagutu ditugu. Ikerketan aurrera egiteko, besteen lanak ezagutzea derrigorrezkoa denez, hitzaldia interesgarria izan da. Baina, gure kasuan, interesgarriaz gain oso lagungarria izan da, doktoretza-bidaiaren inguruko zalantzak argitzen dituzten esperientziaren gakoak ezagutu baititugu. Mila esker gure galderak erantzuteagatik eta zorte on tesiaren azken txanpan!

Orokorrean, irakasgaiaren lehenengo atalari dagokionez, norberaren hausnarketa kritikoa indartzeko erabilgarria izan dela uste dut. Hala ere, talde-hausnarketa faltan bota dut. Bakoitzak ezagutzen edota jarraitzen dituen ikerketa-taldeen berri ematea oso aberasgarria litzateke, bideoek lantzen dituzten gaien inguruan taldean eztabaidatuz gero teknologiaren erabilera arduratsuaren inguruko ondorio politak jasoko genituzke eta, azkenik, gertakari kritikoaren prozeduraren zein bertan bildutako gaien inguruan hitz egiteko aukera izanez gero, teknika eta ardura-soziala hobeto barneratzeko aukera izango genuke. Hau da, esperientzia polit eta esanguratsuak izan arren, talde-dinamika indartzearen beharra azpimarratzen dut.

Honako sarreretan “Teknologia berriak eta hezkuntza berrikuntzaren ikerketa” atalari dagozkion ikasketa-prozesuak zein hausnarketak jasotzen dira:

Aurkezpena

Zaintza teknologikoa, ikerketa-taldeen errefernetziak jarraituz

Gertakari kritikoaren bitartez gure ahotsa zabaldu

Pribatutasuna eskatu arren, momentu oro datuak oparitzen digu

“The present”

Besteen esperientzietatik ikasiz

Ikasgaiaren bigarren atalean hezkuntza ikerketarako teknologietan zentratu gara. Ordenagailu-gelan, eskolaz-eskolaz, ikerketarako lagungarriak diren tresnak ezagutu ditugu, pixkanaka bakoitzak bere ikasketa ingurune pertsonala eraiki duen bitartean. Teknologia lagungarri izan dezan, gure lan-prozeduren jabe izan behar gara eta horiek aurrera eramateko eskura ditugun aukerak ezagutzea funtsezkoa. Momentu oro, gure egitekoari hobeto egokitzen den tresna aukeratu behar ditugu eta horretarako aukera-sorta aztertu behar da.

Nire esperientzia eta interesengatik, eskoletan aipatutako tresna gehienak aski ezagunak izan dira niretzat eta horrek tarte batzuk aprobetxatu ez izana du ondorio. Hala ere, eskoletan asko pentsatzea eragin didan kontzeptu bat aipatu da: infoxikazioa. Infoxikazioa ikerketaren gaitza baino, gizartearen gaitza dela esan dezakegu. Informazio-mota guztien gainkarga dugu eta hori bideratzen jakitea gure gizartearen gaitasun garrantzitsuenetako batean bilakatu da.

Gainera, ikerketan dauden lan-prozeduren ordena jarraitzeak oso lagungarria izan da, gure egitekoa barneratzeko. Lan-prozeduraz jabe zarenean, norberaren lana autoerregulatzea errazagoa gertatzen da eta guzti hori bizitzarako autoerregulazio-gaitasuna indartzeko baliagarria da.

Eskola dinamikoak izan dira, praktikan oinarritutakoak baina, aurreko atalean bezala, talde-lanari esker gaia aberasgarriagoa izango litzatekela uste dut. Ikasgaira aldez aurretik aukeratutako tresna eta lan-ohitura batzuekin goazela aprobetxatuta, norberaren esperientzia ikaskideekin partekatu eta eurena ezagutzea elkarrekin ikasteko aukera polita izango litzateke.

Honako sarreretan “Hezkuntza ikerketarako teknologiak” atalari dagozkion ikasketa-prozesuak zein hausnarketak jasotzen dira:

PLE: Zer da?

PLE: nabigatzailea aukeratzea, informazioa bilatzeko lehenengo urratsa

PLE:informazio-iturriak

PLE: edukiak sendatuz infoxikazioari aurre egin

Infoxikazioa eta eduki-sendaketa (informazio erabilgarria)

PLE: egin eta hausnartu

PLE: partekatu

PLE: lan kooperatiboa

Informazioa vs. Ezagutza

PLE: nola ikertzen dut?

Bestalde, psikodidaktikako masterreko ikasle gehienak irakasle izanik, ikasgaiaren ataltxo bat teknologia eta eskolaren arteko harremana esanguratsua lantzeko aprobetxatzeko proposamena egitea gustatuko litzaidake.

Teknologia gure bizitzaren parte da baina, oraindik ere, eskola eta teknologiaren arteko harremana nahiko ahula da. Teknologia garatu arren, hezkuntza-sistema ez da aldatu. Irakasleek teknologia eskolan nola aplikatu, nola erabili eta nola irakatsi ikasi behar dute. Aldi berean garrantzitsua da ikasleek teknologia modu eraginkorrean eta arduratsuan erabiltzen ikastea baina horretarako irakaslegoaren hausnarketa eta formakuntza ezinbestekoa da.

Ondorioz, nire blog pertsonalean teknologia, gaitasun digital, IKT, nortasun digitala eta guzti horiei lotutako sarrera ugari jasotzen dira. Hau da, blog honetan teknologia geletan lantzeko beste modu bat azaltzen duten sarrerak aurkitzea oso ohikoa da.

Robotika, programazioa (pentsamendu konputazionala), hausnarketa kritikoa, erabilera autonomoa… ikasleei modu globalean, esanguratsuan eta kooperatiboan ikasten ikasteko aukera ematen dieten ariketak dira. Horregatik, #esperientziadigital honetara gai horien inguruko ekarpenak ere gehitu ditut:

micro:bit, programazioaeskoletan

Tiching, hezkuntza arloko baliabide-biltegia

Umeak askatu!

PLE: lan kooperatiboa

Nahiz eta askotan lan kooperatiboa talde-lanaren sinonimotzat erabiltzen den, garrantzitsua da terminoak ezberdintzea.

Motzean azalduta, lan kooperatiboak edota kolaboratiboa talde-lana eskatzen duen arren, talde-lanak ez du lan kooperatiboa ziurtatzen.

Lan kooperatiboa helburu bera jarraitzen duten pertsonen arteko harremanean eta talde-lanean oinarritzen da. Lan kooperatiboari esker, elkarren artean ikasteko aukera eskaintzen da, modu kolaboratiboan eta harreman hierarkikoak alde batera utzita.

Ikerketan, askotan esan dugun bezala, ez gaude bakarrik, talde baten parte gara eta taldekide guztiek ikerketa-taldearen helburua lortzeko modu kolaboratiboan lan egitea ezinbestekoa da. Horretarako, antolaketa, talde-lana, koordinazioa eta taldeko zein norberaren ardura funtsezkoak dira.

Informazio eta komunikazio teknologiek lan kooperatiboa aurrera eramateko aukera anitzak eskaintzen dituzte. Alde batetik, taldekideen artean komunikatzeko aukera ematen digute eta bestetik, informazioa partekatzeko tresna ugari daude: Zotero-k bibliografiak taldean osatzeko aukera eskaintzen ditu, CMapCloud-ek taldeko mapa kontzeptual osatzeko egokia da, Drive bidez dokumentuak edota aurkezpenak taldean moldatu ditzakegu…

Gainera, lana antolatzeko eta lanaren jarraipena egiteko lagungarriak diren tresna ugari daude.(tresnaren webgunera joateko, irudian klik egin) (tresnak erabiltzeko, tresna bakoitzaren webgunean izena ematea derrigorrezkoa da):

 

PLE: egin eta hausnartu

Sareak, informazio-iturri agortezina izateaz gain, tresna-iturri handia ere bada. PLEaren bigarren osagaiak esaten du informazioa bilatu ondoren informazioa moldatu egin behar dela, informazioa aztertu, laburtu, iruzkindu eta argitaratu alegia.

Informazio bera modu anitzetan moldatu eta aurkeztu daiteke. Interneten hori egiteko milaka web 2.0 tresna ditugu eskuragarri. Nabigatzaileekin gertatzen den bezala, gomendagarria da tresna bakoitzaren funtzionamendua eta eskaintzen duena ezagutzea, gerora gure lanera hobeto egokitzen dena aukeratu eta erabiltzeko.

Hona hemen dokumentuak, aurkezpenak, infografiak eta mapa kontzeptualak egiteko hainbat web 2.0 tresna (tresnaren webgunera joateko, irudian klik egin) (tresnak erabiltzeko, tresna bakoitzaren webgunean izena ematea derrigorrezkoa da):

 

• Dokumentuak

                                

• Aurkezpenak

                                                                                                        

• Infografiak

                     

• Mapa kontzeptualak

                                                                                    

PLE: edukiak sendatuz infoxikazioari aurre egin

Ikerketa bat aurrera eramaten dugunean, handia da infoxikazioa sufritzeko arriskua.

Infoxikazioa informazioa eta intoxikazioa hitzak elkartzen dituen neologismoa da. Alvie Toffler-ek  1970an”Future Shock” liburuan gaia aipatzen zuen arren, Alfons Cornella izan zen terminoa erabili zuen lehendabizikoa 1996. urtean.

Infoxikazioa informazio gainkargari deitzen zaio. Askotan, esaten ohi da sarearen abantaila nagusia eskaintzen digun informazio kopuru handia eta anitza dela. Baina, informazioa ondo aukeratzen eta kudeatzen ez badakigu, abantaila gure etsai bilakatuko da. Esku artean informazio kopuru handiegia izateak estutasuna, estresa eta nekea sor dezake eta guzti horrekin ikerketaren porrota.

Horregatik, edukiak sendatzea (content curation) ikertzailearen ezinbesteko estrategia izan behar da, ikerketa prozesuaren oinarrizko zeregina baita:

Informazioa bilatu, erabili eta zabaltzerakoan, funtsezkoa da gure helburua edota gaia zein den beti gogoan izatea. Modu honetan, informazio garrantzitsuena bildu eta kalitatezko informazioa zabaltzea lortzen da.

Informazio garrantzitsu, esanguratsu eta egokiena erabiltzea eta zabaltzea, ikerketaren edukia sendatzeko baliagarria izateaz gain, Interneteko edukien kalitatea bermatzeko bidea da.

Honakoak dira sarean edukiak sendatzeko aurki ditzakegun tresna batzuk (tresnaren webgunera joateko, irudian click egin) (trensak erabiltzeko, tresna bakoitzaren webgunean izena ematea derrigorrezkoa da):

Oso bisuala ez izan arren oso tresna eraginkorra da. Azpimarratzeko aukera ematen du. Unibertsitate mailan oso erabilia.

Eduki-sare bat da. Plataformak ematen dizun informazioa + Kanpoko informazioa gehitzeko aukera + Zure bilaketen araberako gomendioak.

 

                     

 

Era berean, oinarrizkoa da garrantzitsua eta erabilgarria den informazioa ondo gordetzea eta antolatzea. Horretarako ere, lagungarriak diren tresna ugari daude. Hona hemen adibide batzuk (tresnaren webgunera joateko, irudian click egin):

 

                   

Gainera, aipatutako tresnak erabiltzerakoan beste informazio-motako kopuru handia sortzen da: erabiltzaile eta pasahitzak. Eskerrak, hori kudeatzeko ere tresna ugari daudela. Hona hemen adibide bat (tresnaren webgunera joateko, irudian click egin):

 

PLE: informazio-iturriak

Ikertzen ari garela, non bilatu dezakegu informazioa Interneten? Zeintzuk dira ikerketan aurrera egiteko erabili ditzakegun tresnak?

Hona hemen adibide batzuk (tresna bakoitzaren webgunera joateko, tresnaren irudian click egin):

• Datu-base espezializatuak:

        

                                 

DATU-BASEEN AURKIBIDE ALFABETIKOA

*Web of science eta Scopus erabiltzeko unibertsitateko sarea erabili behar da.

 

• Aldizkariak:

   

ALDIZKARI ELEKTRONIKOAK

• Bibliotekak:

– ENCORE EHU

– EHUko biblioteka

– REBIUN, biblioteka-sarea

 

• Elementu-biltegiak:
  • Irudiak / Infografiak / Bideoak

 

• Gaiari lotutako blog-ak edo blog pertsonalak

 

• Pertsonak
  • Proeiktuaren/lanaren zuzendaria
  • Adituak
  • Ikerketa-taldeak
  • Egileak

PLE: Zer da?

PLE ingelesezko Personal Learning Environment-etik dator eta ikasketa ingurune pertsonala izendatzeko erabiltzen da.

PLEa norberak bere ikasketa-prozesuaren kontrola hartu eta konpetentzia berriak barneratzeko lagungarri den baliabidez. osaturiko sistema da, norberaren ikasketa-prozesuan arrakasta izateko giltza alegia.

PLEak ikasketa-prozesuekin batera aldatu dira. Lehen, ikasketa-eremua hurbileko ingurura mugatzen zen (etxea eta eskola) eta ondorioz, informazioa lortzeko bidea harreman hierarkikoan oinarritzen zen. Informazio eta komunikazio teknologien hedapenarekin aldiz, informazioa lortzeko bideak globalagoak dira eta edonork eskura dituen informazio-iturri zein informazioa eskuratzeko tresnak anitzak dira. Ondorioz, azken hamarkadetan ikasketa-prozesuak erabat aldatu dira eta, horrekin batera, pertsonen PLEak edota ikasketa ingurune pertsonalak baita.

“>

https://cmapscloud.ihmc.us/viewer/cmap/1PYF162W3-21R2VTH-1HZVRQ

PLE bat norberaren ikasketa-prozesua aurrera eramateko erabiltzen diren tresna, estrategia, mekanismo, ekintza, esperientzia, prozesu, iturri, etabarrez osatzen da. Horregatik, bertan ikaskuntza formala nahiz ez formala uztartzen dira.

PLEaren osagai nagusiak honakoak dira:

1. Irakurtzeko tresna, estrategia, mekanismo eta ekintzak: informazio-iturriak.
2. Egiteko, hausnartzeko eta egiten hausnartzeko tresna, estrategia, mekanismo eta ekintzak: informazioaren moldaketa (azterketa, iruzkina eta argitalpena).
3. Harremanak sustatzeko, informazioa partekatzeko eta komunitatean hausnartzeko tresna, estrategia, mekanismo eta ekintzak: harreman- sozialen bidez ikaskuntza laguntzen duten inguruak.

 

Iturria: Castañeda, L., & Adell, J. (2013). Anatomia de un PLE In L. Catañeda & J. Adell (Eds.), Entornos personales de aprendizaje: claves para el ecosistema educativo en red ( 11–27 or.). Alcoy: Marfil.

Laburpena: PLE (Drive bidez ikasketa kolaboratiboan osatutako laburpena)